Doktryna nie jest niezmienna. Leon XIV zaprasza do jej kształtowania

Doktryna nie jest nam dana raz na zawsze. Kształtowała się przez wieki i nadal powinna się zmieniać szukając prawdy w dialogu. W zeszłym tygodniu, 17 maja, papież Leon XIV w przesłaniu skierowanym do członków Fundacji „Centesimus Annus Pro Pontefice”, wyjaśnił jak należy rozumieć słowo „doktryna” odnosząc się głównie do społecznej nauki Kościoła. 

Doktryna jest wynikiem poszukiwań, a zatem hipotez, głosów, postępów i porażek, poprzez które stara się Kościół przekazać wiarygodną, uporządkowaną i systematyczną wiedzę na określony temat – dowiadujemy się z papieskiego tekstu. 

Jest różnica między określeniem „stara się”, a tym, czego uczono mnie kiedyś na lekcjach religii tłumacząc, że doktryna „jest niezmienna i nie akceptuje sprzeciwu”. W poniższym tekście postaram się nakreślić to ważne przesłanie papieża nie pretendując jednak do tego, by moja refleksja była jedyną właściwą i wyczerpującą interpretacją jego słów. Chcę jedynie zwrócić uwagę na to, jak ważne jest podejście papieża do doktryny w dobie szerzących się w Kościele postaw konserwatywnych.  

Doktryna nie jest równoznaczna z opinią – mówił papież – nie zamyka się w definicjach. Jest wspólnie podjętą drogą i pozostaje otwarta na łaskę Bożą. Jest chóralną, a nawet wielodyscyplinarną drogą do prawdy. Z wypowiedzi papieża wyłania się Kościół, który nie jest twierdzą, nad którą powiewa jedyna słuszna flaga, której trzeba bronić. Jest raczej poszukującą wspólnotą, która nie pretenduje do jedynej właściwej analizy istniejących problemów, a tym bardziej nie przypisuje sobie najlepszych rozwiązań. Dotychczasowa definicja doktryny, jako zbioru religijnych idei potwierdzonych autorytetem Kościoła i niezmiennych, zamyka nas na rozwój i nie pozwala dostrzec pojawiających się alternatyw. Taka definicja jest już dziś nie do obronienia, jeśli chcemy rozwijać się jako Kościół.

Ważniejsze jest zbliżenie się do siebie – mówił papież – niż dawanie zbyt szybkich odpowiedzi na ważne pytania i twierdzenie, że wiemy najlepiej, jak należy rozwiązać istniejące problemy. Powinniśmy uczyć się wspólnie rozwiązywać problemy, które są zawsze zróżnicowane, bo każde pokolenie jest inne i stoi przed nowymi wyzwaniami, inne ma sny i inne stawia sobie pytania. 

Społeczna doktryna Kościoła uczy nas jak podchodzić do ludzi i do różnych sytuacji oraz pomaga w formułowaniu rozważnych osądów. Jednak doktrynalne odpowiedzi na te same pytania różnią się w zależności od kontekstu i epoki. Na potwierdzenie tego, zacytował papież fragment z Konstytucji Gaudium et Spes (4): „trwałym obowiązkiem Kościoła jest badanie znaków czasu i interpretowanie ich w świetle Ewangelii, aby w sposób odpowiedni dla każdego pokolenia mógł odpowiadać na odwieczne pytania ludzi o sens obecnego i przyszłego życia oraz o wzajemne relacje między ludźmi”. 

Zwrócił też uwagę na to, że doktryna nie jest po to, by ją komukolwiek narzucać, łamiąc sumienie. Bo nawet jeśli jest ono błędnie ukształtowane, pozostaje święte – przypomniał. Wszelka indoktrynacja jest zdaniem papieża niemoralna. Kościół szanuje wolność człowieka i docenia jego dążenie do prawdy. Ukształtowana i wciąż rozwijająca się doktryna ma temu dążeniu dodawać powagi i determinacji, a nie je ograniczać. 

W świecie, w którym jeden próbuje przekrzyczeć drugiego i narzucić swoje rozumienie prawdy, potrzebne jest wychowanie do dialogu i do krytycznego myślenia – przekonuje papież. Fundamentalne znaczenie ma tu spotkanie człowieka z człowiekiem i uważne słuchanie się nawzajem. 

Podkreślił w swoim wystąpieniu wagę słuchania przede wszystkim ludzi ubogich, którzy są  skarbem Kościoła i ludzkości, nosicielami – jak to określił – odrzuconych punktów widzenia, ale niezbędnych do spojrzenia na świat oczami Boga. Zachęcał członków fundacji i nas wszystkich do oddania głosu ubogim. 

Leon XIV zaprasza cały Lud Boży do aktywnego i kreatywnego udziału w praktyce rozeznawania. Zaprasza nas, byśmy włączyli się w kształtowanie doktryny społecznej Kościoła, byśmy rozwijali ją w dialogu, wsłuchując się w dylematy każdego człowieka.