Prymus
Imię łacińskie, tzw. praenomen; pochodzi od liczebnika primus 'pierwszy z kolei'.
Odpowiedniki obcojęz.: łac., ang., niem. Primus, wł. Primo.
W Martyrologium Rzymskim imię pojawia się czterokrotnie. W innych hagiograficznych zestawieniach odnajdujemy cztery kolejne wspomnienia. We wszystkich Prymusom towarzyszą inne imiona. Wiele o tych grupkach powiedzieć nie potrafimy. Mimo to zwięźle przedstawimy wszystkie.
Prymus, Cyryn i Teogen, męczennicy z Hellespontu. W Martyrologium Rzymskim widnieją pod 3 stycznia. Tylko ostatni z nich pojawia się ponadto gdzie indziej. Mówią o nim Acta, wedle których był żołnierzem umęczonym za to, że zadeklarował się jako chrześcijanin. Drugie z imion najprawdopodobniej powstało z przeinaczenia określenia miejsca. W niektórych rękopisach Martyrologium Hieronimiańskiego zrobiono z Cyzyku Cyryka lub Cyryna. Należy ponadto podkreślić, że Teogen nie był biskupem.
Prymus, Polyeukt, Eupsychiusz, Lalos, Klemens i Dabsas. Całą tę grupę martyrologium syryjskie wymienia jako męczenników nikomedyjskich. Hipotetycznie wolno ich identyfikować z tymi, których Martyrologium Hieronimiańskie częściowo wymienia pod 22 stycznia. A może należą do gromad, o których mówiliśmy pod hasłem Nikomedia- Nic więcej konkretnego powiedzieć o nich nie można.
Prymus i Felicjan, męczennicy rzymscy. Martyrologium wspomina ich 9 czerwca. Zostali pochowani przy Via Nomentana. Za papieża Teodora (642-649) relikwie przeniesiono do miasta i złożono w kościele Św. Szczepana na Monte Celio. Passio, która o nich opowiada, jest bardzo późna i zupełnie legendarna. Nic ponadto o nich powiedzieć nie potrafimy.
Prymus, Makary, Just i Amarant. Wedle Martyrologium Hieronimiańskiego tworzą oni grupę męczenników afrykańskich. Nie wiemy jednak, gdzie i kiedy ponieśli śmierć za wiarę. Ich wspomnienie miałoby przypadać 8 listopada. Przypuszczalnie zgrupowano ich sztucznie. Są może męczennikami z różnych epok i z różnych afrykańskich miejscowości.
Prymus, Cyryl i Sekundariusz, męczennicy antiocheńscy. Martyrologium Rzymskie przejęło ich wspomnienie z Martyrologium Hieronimiańskiego, ale nie wydaje się, aby byli towarzyszami w śmierci za wiarę. Wiadomo też, że miejsce męczeństwa przejęto z zupełnie innego wspomnienia. Zniekształceniu uległy w końcu imiona. Miast Cyryla powinno być Kwirynus, a miast Sekundariusza - Sekundian. Wspomnienie umieszczone zostało pod dniem 2 października.
Prymus, Marek, Jazon i Celian. Tworzą grupę męczenników, zwanych triesteńskimi. Jak już wspominaliśmy pod hasłem Jazon, nic o nich powiedzieć nie potrafimy. Wspominano ich 10 maja i poświęcono im utwór hagiograficzny, ale ta późna i na wskroś legendarna Passio zredagowana została zapewne po to, aby wytłumaczyć obecność różnych relikwii niewiadomego pochodzenia.
Prymus, Felicjan, Konkordiusz, Ewidiusz, Maryn i Patron. Czczeni byli w katalońskim opactwie w Besal-. W oficjum, odmawianym w tym opactwie, uważano ich za męczenników. Kiedy i gdzie ponieśli śmierć za wiarę, nie wiadomo. Wspomnienie przypadało 13 czerwca. Jak grupa poprzednich męczenników, są prawdopodobnie sztucznie zestawionymi świętymi, których relikwie znalazły się w posiadaniu wspomnianego opactwa.
Prymus i Donat. O tych wiemy nieco więcej aniżeli o poprzednich. Zawdzięczamy to Optatowi z Mileve. Byli diakonami. Prymus był synem Januarego, Donat synem Miry. Kiedy donatyści chcieli zawładnąć kościołem w Lemellef (dziś w Algierii), stanęli odważnie w obronie ołtarza. Zginęli z rąk napastników. We wczesnej epoce czczeni prawdopodobnie nie byli. Do Martyrologium Rzymskiego pod dniem 9 lutego wpisał ich dopiero Baroniusz.