Siedmiu

Siedmiu Apostołów Bułgarii. Jako takich w liturgii i sztuce tego kraju przedstawiano wspólnie świętych Cyryla i Metodego oraz ich uczniów: Gorazda, Klemensa i Nahuma z Ochrydy, a także Sawę i Angelariusza, którzy odegrali znaczące role przy nawróceniu króla Borysa (865). O większości tych postaci mówiliśmy na swoim miejscu, wypada więc tylko dodać, że wspólne wspomnienie przypadało 17 lipca (w nowym Martyrologium Rzymskim 27 lipca).

Siedmiu Braci Śpiących. Są bohaterami legendy, która zdobyła sobie ogromne powodzenie i to zarówno na chrześcijańskim i muzułmańskim Wschodzie, jak i na Zachodzie, gdzie w dwóch wersjach rozpowszechniał ją już Grzegorz z Tours. Mieli być młodzieńcami albo - jak chcą inne wersje - żołnierzami Decjusza. Gdy rozgorzało prześladowanie, a oni nie chcieli składać pogańskiej przysięgi, uszli na górę Ochlan, położoną w pobliżu Efezu, i tam zasnęli. Skały ukryły ich w swoim łonie, a rozwarły się dopiero po 187 lub 193 latach. Obudzili się wtedy i zdumieli zaszłymi zmianami. Potem znów spokojnie oddali ducha. Wedle jednych mieli się zwać: Achilliades, Diomedes, Eugenios, Stephanos, Probatos, Sabbatios i Kyriakos; wedle innych: Maksymian, Malchus, Martynian, Dionizy, Jan, Serapion i Konstantyn. W rozmaitych wersjach rozmaite były też liczby braci: miało ich być siedmiu - tak najczęściej - albo też ośmiu, dziewięciu, pięciu itd. Otaczał ich zrazu kult lokalny. Jego ośrodkiem stało się sanktuarium, które pod Efezem wybudował prawdopodobnie Teodozy II. Zdaje się to potwierdzać relacja pielgrzyma Teodozego Archidiakona, a także badania archeologiczne. Literackie ujęcie legendy pochodzi chyba z końca V stulecia, ale pozostaje sprawą nierozstrzygniętą, czy wcześniejszą była legenda syryjska, czy też grecka. Poprzez osiemnastą surę Koranu legenda stała się również własnością islamu. Na Zachodzie znaną była dzięki Grzegorzowi z Tours, ale spopularyzowała ją najbardziej epoka wypraw krzyżowych. Powodzeniem cieszyła się także w czasach baroku. W ciągu stuleci stała się ponadto legendą wędrującą. Zakotwiczyła się między innymi w Arabissos (w Kapadocji), w Paphos na Cyprze oraz w Marmoutier pod Tours. Swój ślad pozostawiła również w martyrologiach. W Rzymskim streszczono ją pod 27 lipca, natomiast w synaksariach pod dniem 22, 23 października lub 2 sierpnia.