"Intelektualny ping-pong" z młodzieżą [WYWIAD]

Rozmowa z Margo Koniuszewski, prezes Fundacji The Bridge, o "intelektualnym ping-pongu" z młodzieżą i wyzwaniach, przed którymi stoi edukacja.

DEON.pl Co takiego wydarzyło się 10 lat temu?

Odkryłam Genewę, miasto think-tank, którego fenomen oparty jest na kapitale intelektualnym płynącym z interakcji między biznesem przez wielkie “B"- siedziba World Economic Forum, organizacjami międzynarodowymi - ONZ i światem NGO-sów.

Proszę rozwinąć ten wątek.

W skrócie melanż know-how-ów, różnorodności kulturowej, ścierania się punktów widzenia i dialogu. Genewa to miasto laboratorium, albo jak ktoś woli centrum intelektualnego fermentu, a wiadomo, że w procesie fermentacji rodzą się "delicje". Gospodarka szwajcarska jest najbardziej innowacyjną gospodarką świata.

To w Genewie powstała fundacja The Bridge, dziś realizująca programy w Kanadzie, Szwajcarii i Polsce?

Tak, zarówno fundacja, jak i Instytut The Bridge. Obserwacja genewskiego podwórka skłoniła mnie, by opowiedzieć o formule funkcjonowania tego miasta. Stworzyłam inicjatywę Center for Human Rights and Business, w ramach której przywoziłam do Polski filmy dokumentalne traktujące o tematach, którymi żyła Genewa. Na widowni gościliśmy środowiska biznesowe, to do nich skierowany był projekt.

Dlaczego biznes?

Warto pamiętać o architekturze dzisiejszego świata. Największymi rozgrywającymi są globalne korporacje i to one mają realny wpływ na kształtowanie otoczenia. To, co teraz jest lepiej rozpoznawalne nie było nagłaśniane 10 lat temu. Dla przykładu zestawienie pojęć "prawa człowieka" i "biznes" budziło zdziwienie i niezrozumienie, ale także zaciekawianie.

Ale dlaczego filmy?

Jesteśmy wzrokowcami, opowiadanie historii poprzez obraz działa na nas najlepiej, wywołując emocjonalne zaangażowanie. Zamiast wygłaszać prelekcje proponowałam gościom ciekawe, dające do myślenia filmy.

Zadziałało?

I to jeszcze jak! Pierwsze pokazy odbyły się w warszawskim studiu fotograficznym Cukry. Później przyszedł czas na konferencje w firmach, które chciały wkomponować pokazy w formułę szkoleń dla pracowników - niestandardowa edukacja, wyciągająca ludzi z ich zawodowych silosów.

Pionierski pokaz odbył się w Warszawie u globalnego gracza na rynku badań klinicznych KCR, z inicjatywy jej ówczesnego prezesa Adama Kruszewskiego. Kolejne pokazy miały już charakter masowy. Dokument Trashed zaprezentowany w Centrum Kongresowym ICE Kraków obejrzało około 2000 tysięcy osób.

O czym są filmy?

W naszej rzeczywistości liczy się tzw. momentum. Filmy dobierane są tak, by prezentowały dyskusje toczące się w przestrzeni międzynarodowej i równolegle współgrały z debatą w Polsce. Dla przykładu dużym echem odbił się pokaz filmu Queen of the Sun o - fundamentalnej dla naszego istnienia - roli pszczół i toczącym się dramacie wynikającym z ich masowego wymierania, spowodowanego działalnością człowieka.

Wydarzenie powstało w kooperacji z francuską grupą LVMH - Moët Hennessy Louis Vuitton, w gościnnych progach Domu Handlowego Vitkac. W kręgach biznesowych wiele mówimy o kapitale finansowym, inwestycyjnym i ludzkim. Kapitał naturalny jest niestety bardzo często pomijany. Biznes jest solą ziemi i nikt nie ma co do tego wątpliwości. Trudno będzie nam jednak osiągnąć dobrostan bez poszanowania kapitału naturalnego, który jest dziś dobrem rzadkim.

Weźmy proces zapylania - usługa, którą bezpłatnie świadczą nam m.in. pszczoły - rocznie przynosi światowej gospodarce ponad 215 mld USD. Korzystają z niego m.in. giganci przemysłu spożywczego i kosmetycznego. Jedno jest pewne - potrzebujemy pogłębionej dyskusji na temat ochrony ekosystemów i bioróżnorodności, które są źródłem naszego bogactwa. Pokazy dają tzw. spojrzenie z helikoptera i to jest właśnie cel, wskazanie na zalety systemowego - holistycznego myślenia. Świat jest siecią naczyń powiązanych, wszystko ma swoją przyczynę i skutek, mając pełen obraz możemy adresować słabe strony i zagrożenia, zwiększając szanse na stabilny i zrównoważony rozwój.

Obecnie Fundacja poświęca dużo uwagi młodzieży, realizując w Polsce program Edukacja Oknem na Świat. Skąd ten skok od biznesu do młodzieży?

To nie skok, nazwałabym to wypadkową wzrostu organicznego fundacji. Nadal tor współpracy z biznesem jest bardzo wyraźny w naszych działaniach. Firmy Concept Music Art, Oknoplast, Philips Lighting, Grupa LVMH, UPS, Samsung Electronics, Botanic, Mercator Medical, Antalis, KMC Services - to organizacje, z którymi przez ostanie lata tworzyliśmy i tworzymy w Polsce rożne projekty.

Wątek młodzieżowy narodził się naturalnie. Uczestnicy pokazów i debat zaczęli pytać, co mogą zrobić, by zaprezentować tę tematykę swoim dzieciom i to był znak. Powstał dedykowany młodzieży program Edukacja Oknem na Świat, który w 2015 roku zainaugurowaliśmy w Krakowie. W bieżącej edycji uczestniczy 14 szkół średnich z Małopolski. Zachęcamy młodzież do głębokiej i krytycznej refleksji wykorzystując jako narzędzia wykłady z ekspertami, pokazy filmów dokumentalnych i projekty praktyczne. Inwestujemy w młodego człowieka prowadząc z nim dialog. Ta forma uczy, czym jest spójność społeczna. Młodzież doskonale rozumie fakt, że era "Wolnoć Tomku w swoim domku" jest skończona. Prosty przykład, 100 lat temu generowaliśmy głównie odpady organiczne, dzisiaj jest inaczej.

Niszczenie i nieposzanowanie dóbr wspólnych: wody, powietrza i gleby oddziałuje na nas wszystkich, hamując nasz postęp! To, że my będziemy uprawiać ekologiczny ogródek, a sąsiad na rogu będzie używał Roundup, by zniszczyć chwasty dookoła domu, negatywnie wpłynie nie tylko na jakość jego i naszego zdrowia, ale na całą lokalną społeczność. Z deszczem wszystko przeniknie do wód gruntowych. Tak samo jest z zanieczyszczeniem powietrza. Kto wie, że potrzeba zaledwie 48 godzin, by smog znad Chin przedostał się do Kalifornii? Zanieczyszczenia nie zatrzymują się na granicach. Oczywiście postaw nie zmienia się w przeciągu 24 godzin, ale świadomość jest jak kropla, która drąży skałę.

Często używa pani pojęcia pedagogika krytyczna. Co ono oznacza?

Pedagogika krytyczna, z ang. critical pedagogy, to podejście oparte na głębokiej refleksji zarówno w zakresie prezentowanego materiału, jak i aspektów związanych z rozwojem emocjonalnym. Obecnie o sukcesie młodego człowieka - ale też dorosłych - decyduje edukacja, która angażuje intelektualnie, społecznie i fizycznie, przyciąga zainteresowanie, stawia wymagające pytania i zachęca do działania na rzecz dobra wspólnego.

W naszej dynamicznej rzeczywistości kluczową kwestią jest wczesna stymulacja pojęciowa, ale taka, która nie przytłacza słuchacza, a w sposób zrównoważony buduje jego światopogląd. Dzisiaj w erze tzw. szumu informacyjnego dostęp do informacji to nie jest wiedza. Codziennie jesteśmy bombardowani gigantyczną ilością przekazów, potrzebujemy narzędzi by umieć je krytycznie ocenić.

Na świecie jest ponad 1,8 miliarda młodzieży w przedziale wiekowym 10-24 lata, wśród nich liderzy i przywódcy jutra w sferze publicznej, biznesowej, dyplomatycznej i naukowej. Od jakości ich kształcenia zależy jakość naszego życia. Angażowanie ich w dyskusję o globalnych wyzwaniach, wymagających globalnych odpowiedzi to konieczność.

Jak mówić o tych złożonych tematach?

Poruszanie trudnych tematów w ujęciu międzynarodowym, a nie lokalnym nie polaryzuje, jest w pewien sposób dalekie i jednocześnie daje możliwość swobodnego wyrażania swoich poglądów. Pracujemy ze szkołami publicznymi, prywatnymi i międzynarodowymi, tworząc międzykulturowe, dynamiczne środowisko zdolne do poszukiwań i debaty.

Dużo uwagi poświęcacie tzw. gospodarce o obiegu zamkniętym. Jak prezentować ten model młodzieży?

Rzeczywiście, wiedza o zrównoważonym modelu ekonomicznym i społecznym, stanowi fundament programu Edukacja Oknem na Świat. Dajemy młodzieży narzędzia kreujące ich na ambasadorów zmiany w ich społecznościach. Zaangażowanie w projekty praktyczne uczy ich idei społeczności wspierającej, spójnej i poinformowanej.

Idealnym przekładem innowacyjnego i unikalnego przedsięwzięcia w tej tematyce jest realizowana w tym roku polsko-kanadyjska kampania społeczna Stop Kulturze Marnotrawienia. W praktyce prezentuje ona funkcjonowanie modelu ekonomii zamkniętej. Pokazuje czym jest budowanie relacji międzynarodowych, podkreśla rolę spójności społecznej.

2017 to rok 75-lecia relacji dyplomatycznych między Polską i Kanadą oraz 150. urodziny Konfederacji Kanadyjskiej. Przywozimy do Polski kanadyjski bestseller - Dzieci stamtąd. Ukaże się w październiku br., na Krakowskie Targi Książki.

Osierocone po II wojnie światowej, rodzeństwo z Krakowa rozpoczyna nowe życie w Kanadzie. Ich pasja, hart ducha i przedsiębiorczość sprawiają, że za oceanem udaje im się odnieść sukces. Uczestnicy kampanii szkoły, harcerze, osoby indywidualne i firmy zbierają makulaturę na zakup polskiego przekładu tej książki dla bibliotek powiatowych.

Kampania promuje aspekty ekologiczne i gospodarcze poprzez edukację o ekonomii zamkniętego obiegu - oszczędność drzew, energii i wody potrzebnych do produkcji papieru. Uwypukla wątki społeczne - książki trafią do bibliotek, umożliwiając dostęp dla tych, którzy nie będą sobie mogli pozwolić na zakup. Tworzy relacje kulturalne i dyplomatyczne między Polską i Kanadą - literatura buduje mosty.

Rzeczywiście jeden projekt zawiera pojęcia poszanowania dobra wspólnego, zrównoważanego rozwoju, budowania relacji międzynarodowych i kreowania spójności społecznej. Czy to naprawdę działa?

Kampania trwa od czterech miesięcy, to półmetek. Na dzień dzisiejszy równowartość pozyskanych środków odpowiada około 40-u tonom makulatury. Cała akcja działa bardzo prężnie! Patrząc statystycznie, do wyprodukowania jednej tony papieru potrzeba około 24 drzew. Co oznacza że 960 drzew będzie nadal rosło, a 700 książek trafi do 314 powiatowych bibliotek.

Czy młodzież jest na tyle dojrzała, by rozumieć te złożone tematy?

Spójrzmy na etymologię słowa dojrzały. Osoba dojrzała może po prostu więcej dojrzeć. Proces dojrzałości to postępująca zmiana optyki i transformacja od systemów wartości i postaw zorientowanych na siebie i własne dobro ku systemowi postaw prospołecznych zorientowanych na dobro wspólne.

Dojrzałość jest sytuacją, w której występuje prymat długiej perspektywy nad krótkoterminowym interesem. To gromadzenie doświadczeń, umiejętność formułowania mądrych osądów, uznanie dla wiedzy.

Dojrzałość nie łączy się w prosty sposób z wiekiem. Są osoby, które dojrzewają bardzo późno lub wcale.

Podoba mi się sformułowanie, że rozgrywacie z młodzieżą intelektualny ping-pong.

Bo dokładnie tak jest, uczestnicy programu doskonale rozumieją, co się pod tym kryje. Częścią tego ping-ponga jest także prowadzony przez Instytut The Bridge mentoring ekspercki dotyczący wsparcia w wyborze ścieżki edukacyjnej i kariery, kierowany głównie do młodzieży wybierającej się na studia za granicą.

Doradzamy odnośnie wyboru wolontariatów, budowania portfolio osiągnięć i praktyk zagranicznych. Coaching edukacyjny jest dwubiegunowy młodzież kanadyjska jest zafascynowana osiągnięciami transformacji ostatnich 25 lat w Europie Centralnej i chce poznać kulturę i DNA charakterologiczne krajów, które miały wpływ na ten proces.

Z kolei młodzież z Polski pociąga kultura północno-amerykańska i zachodnio-europejska, tzw. cywilizacje starego pieniądza.

Jakie plany na kolejny rok szkolny w Polsce?

Kontynuacja kampanii Stop Kulturze Marnotrawienia i mazowiecka edycja programu Edukacja Oknem na Świat. Zaprosiliśmy do niej renomowane licea z Warszawy i okolic oraz szkoły z Małopolski, które wyjątkowo wyróżniły się podczas drugiej edycji programu. Stworzyliśmy grupę 350 uczniów zainteresowanych tematyką globalnych wyzwań, kształtujących krajobraz społeczny i ekonomiczny.

Trzecia edycja powstaje we współpracy z Wydziałem Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. Bardzo nas cieszy, iż w ostatnim rankingu uczelni wyższych w Polsce - Perspektywy, Uniwersytet uplasował się na pierwszej pozycji, mają powód do dumy! Zapraszamy redakcję deon.pl na spotkanie inauguracyjne w październiku. Ta edycja będzie obfitowała w wiele niespodzianek.

I na koniec, czy mogłaby pani polecić naszym czytelnikom książkę na wakacje?

Gorąco polecam "Heroiczne przywództwo" Chrisa Lowneya, a na po wakacjach - oczywiście - "Dzieci stamtąd" Arlette Cousture.