O co chodzi z intronizacją?

Mam problem z intronizacją Chrystusa na Króla Polski i chyba nie jestem w tym osamotniony. Wielu katolików podziela ze mną niezrozumienie wagi aktu intronizacyjnego, bo skoro wyznajemy i świętujemy co roku uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata, to po co Mu dodatkowe wyszczególnienie bycia "królem Polski"? Po co mu inna korona, skoro już jedną ma i nie sposób, żeby znaleźć piękniejszą, skoro ta jest zrobiona z cierni? Przecież "Jezus z tronu na krzyżu przyjmuje każdego człowieka z nieskończonym miłosierdziem", jak powiedział papież Benedykt XVI 21 listopada 2010. To jaki jest sens w tym, by szykować mu drugi w Polsce?

Takie właśnie myśli czy pytania towarzyszą mi dzisiaj. Towarzyszyły mi także, gdy wraz z redakcję kwartalnika "Pressje" przygotowywaliśmy 36. numer czasopisma, które to wydanie jest chyba najbardziej obszernym kompendium wiedzy o ruchach intronizacyjnych, ich motywacjach i celach, które wcale nie są identyczne. Krakowski filozof Paweł Rojek w artykule wstępnym w następujący sposób przybliża sytuację, z którą mamy do czynienia: "Ruchy intronizacyjne są jednym z najbardziej fascynujących zjawisk religijnych we współczesnej Polsce. Niestety, w głównym nurcie polskiego katolicyzmu traktowane są zazwyczaj z mieszaniną zdumienia, zażenowania i politowania. (…) Wbrew temu wydaje się, że teologia intronizacji stanowi o wiele głębszą odpowiedź na wyzwanie nowoczesności niż sekularne przesądy żywione przez katolicki główny nurt. Idea intronizacji zakłada bowiem zerwanie z indywidualnym i pozaświatowym chrześcijaństwem, kładzie nacisk na wspólnotowy wymiar religii i konieczność zaangażowania w sprawy doczesne, co zresztą doskonale zgadza się z głównymi tendencjami współczesnej teologii. (…) Niestety, nikt właściwie tego nie zauważa". Ten gęsty fragment właściwie kompletnie wyjaśnia co stoi za postulatami intronizatorów, dlatego chciałbym się skupić na jego analizie.

Pierwszą rzeczą, która wymaga wyraźnego podkreślenia, jest fakt, że w przypadku intronizacji nie mamy do czynienia z jednolitym stanowiskiem, a z szeregiem "ruchów", z których każdy posiada swoje szczególne postulaty. Dla wielu Polaków intronizacja Chrystusa na Króla Polski kojarzy się zapewne z suspendowanym ks. Piotrem Natankiem i jego ruchem czerwonych płaszczów, czyli rycerzy Chrystusa Króla. Jednak należy zdawać sobie sprawę, że ksiądz Natanek, zdecydowanie lawirujący na granicy ortodoksji, nie jest intronizacyjnym mainstreamem, a jedynie pewnym nurtem marginalnym, który pozostaje poddawany krytyce płynącej z odrębnych ruchów. Zasadniczo dzielą się one na dwa obozy. Pierwszemu z nich patronuje spowiednik służebnicy Bożej Rozalii Celakówny, ojciec Zygmunt Dobrzycki oraz jego interpretacja pism krakowskiej mistyczki. Ruch ten uznawany jest za bardziej umiarkowany, ponieważ nie postuluje on intronizacji Chrystusa jako osoby, a jedynie podkreślenie godności królewskiej Najświętszego Serca Pana Jezusa. Koncentruje się on na prywatnym przyjęciu panowania Chrystusa w sercu każdego katolika, które jest osobistym ruchem zawierzenia. W tym sensie ma on charakter zdecydowanie bardziej emocjonalny, niż polityczny. Drugi ruch, bardziej radykalny, wiąże się z ks. Tadeuszem Kiersztynem, będącym orędownikiem intronizacji osoby Chrystusa na Króla Polski. Jak pisze Rojek: "Intronizacja polega nie tylko na wewnętrznej przemianie serc, lecz na przekształceniu zewnętrznej rzeczywistości społecznej i politycznej". Ta teza rozciąga ideę zawierzenia prywatnego na konsekwencje publiczne. Jeśli przyjmuję, że Chrystus jest moim królem, to jako jego poddany posiadam określone obowiązki wobec wspólnot w jakich funkcjonuję: rodziny, sąsiadów, narodu czy wreszcie całego świata.

Wspólnotowy wymiar ruchu ma być wyrażony poprzez publiczny akt intronizacji Chrystusa na Króla Polski, którego mają dokonać zarówno władze duchowne, jak i świeckie. Akt podkreślałby rolę Chrystusa w wymiarze społecznym i uznawałby Go za naczelnego prawodawcę. Jeśli weźmiemy pod uwagę obie, nieco szczątkowe charakterystyki zaprezentowane powyżej, to wydaje się, że akt intronizacji, będącym przedmiotem prac polskich biskupów, o którym wspomina biskup Czaja w wywiadzie "Czy Jezus jest Królem Polski?" ma za zadanie szukać drogi środka między dwoma podejściami, łącząc publiczny charakter, z prywatnym ruchem nawrócenia. Faktycznie zrywa ze ściśle indywidualnym pojmowaniem religijności i rozciąga je na wymiar wspólnotowy.

Po co właściwie taki akt? Środowisko intronizatorów wychodzi od następującej diagnozy, którą stawia teolog Marcin Majewski w tekście "Sens intronizacji Jezusa na Króla Polski" ze wspomnianego numeru "Pressji": " Jezus żąda intronizacji dlatego, że dokonała się detronizacja, dlatego, że już nie króluje. Oczywiście, nie króluje w sensie moralnym, praktycznym, gdyż w sensie ontologicznym nie ma sfery, która uchodziłaby królowaniu Jezusa". Zwolennicy intronizacji rozpoznają, że współczesność polega na rozłączeniu porządku tego co święte, od tego co świeckie. Ma to swój wyraz np. w jednej z naczelnych zasad demokracji liberalnej, przyjmującej rozdział państwa i Kościoła. Tymczasem jeśli zakładamy, że religia ogarnia całe życie chrześcijanina wraz ze wszystkimi jego strefami, to widzimy konieczność bezpośredniego przekładu tych stref na praktykę publiczną czy prawo stanowione. Możemy zastanawiać się czy takie podejście, jest fundamentalizmem religijnym? Rojek w swoim tekście za Habermasem przywołuje taką wizję religii, która zakłada neutralność państwa, wolność religijną i wolność nauki, podczas gdy: "Intronizacja odrzuca pierwszy warunek, ale nie dwa pozostałe. Państwo uznające Jezusa Chrystusa za swojego Króla w oczywisty sposób przestaje być neutralne religijnie, nie musi jednak - a nawet nie może - prześladować niewierzących i innowierców, ani podważać zinstytucjonalizowanej nauki. Nie może tego robić, ponieważ panowanie prawa Bożego stanowi gwarancję wolności religijnej i wolności nauki, o wiele zresztą pewniejszą niż zasady świeckiego rozumu". Jeśli na poważnie traktujemy naszą religię, to wiemy, że zasady tolerancji, otwartości na inność oraz szacunku dla ludzi o odmiennych przekonaniach, są jednymi z jej najważniejszych mianowników. Stąd zaangażowany w swą wiarę katolik nie może być antysemitą, homofobem, czy zwolennikiem segregacji rasowej, że tylko przytoczę trzy przykłady z brzegu. W państwie, w którym Chrystus zostaje intronizowany nie tylko przez duchowieństwo, ale też rząd, prawo nie powinno być prawem opresyjnym dla wszelkiego rodzaju niekatolickiej mniejszości, ponieważ nasza religia taką opresję wyklucza.

Gdy tak próbuję zrozumieć zwolenników intronizacji, to myślę o nich jako o jednej z wielu twarzy Kościoła. Świat, z którym mamy do czynienia mówi wieloma językami, zaś jeśli przełożymy to na grunt katolicyzmu, to widzimy, że wprawdzie mamy do czynienia z jednym ciałem Kościoła, którego namiestnikiem jest jeden papież, lecz ilość jego oblicz jest przeogromna. To cały czas jeden Kościół, który stale rozpoznaje swoją misję. Wielu może nie zdawać sobie z tego sprawy, ale przez długi czas nie było w nim miejsca dla św. Faustyny Kowalskiej, której kult Miłosierdzia Bożego był przecież pod koniec lat 50. był zabroniony przez Stolicę Apostolską, co wiązało się ze wstrzymaniem druku Dzienniczka. Czy znajdzie się ono dla Rozalii Celakówny? Gdy widzę nieustanne napięcia i dyskusje toczące się na przykład pomiędzy tradycjonalistami katolickimi, a "kościołem otwartym", to myślę, że czymś naturalnym jest to, że funkcjonujemy w rzeczywistości wielu wspólnot, które reprezentują zupełnie odmienne typy duchowości, często siebie wzajemnie nierozumiejące. Lecz jeśli postawimy na prawdziwą otwartość, to znajdzie się w nim miejsce dla przedstawicieli różnych duchowości, czy po prostu wrażliwości. W ten sposób czytam gesty papieża Franciszka, kładącego nacisk na podstawowy tytuł papieski, jakim jest biskup Rzymu: Franciszek jest równym wśród równych, z których każdy jest jakoś inny. Kościół prawdziwie otwarty potrafi w sobie pomieścić zarówno teologię wyzwolenia, czy specyficznie polski kult maryjny; mieści nabożeństwa majowe, taniec uwielbienia i mszę starego rytu.

Czy takie myślenie dzieli Kościół? Wierzę, że nie, bo jeśli szczerze przyjmuję, że jego głową jest Jezus, to nawet gdy czuję, że pewne zjawiska są mi w nim obce, to jestem chętny by z nimi dyskutować, a na tym chyba otwartość i powszechność winna polegać. I choć nie po drodze mi ze zwolennikami intronizacji Chrystusa na Króla Polski, to chcę w nich widzieć i widzę moich braci w wierze, którzy być może patrzą na pewne rzeczy inaczej, lecz fundamentalnie zmierzają w tym samym kierunku.