Kraków: Kontrowersyjna wystawa damskiej mody w krypcie kościoła. Konserwator zabytków grzmi, zakonnicy przepraszają

W Galerii Krypta u Pijarów zaprezentowano wystawę mody damskiej jednego z krakowskich projektantów. Sprzeciw wyraziła Monika Bogdanowska, była małopolska konserwator zabytków. Pijarzy przepraszają, ale zwracają uwagę, że warunkiem otrzymania dotacji na renowację zabytku było "udostępnienie obiektu na wydarzenia nie tylko o charakterze religijnym".

W komentarzu umieszczonym na FB Monika Bogdanowska zaprotestowała przeciwko wykorzystaniu przestrzeni sakralnej do takich celów, jak wystawa prac projektanta mody. "Cywilizacja, którą znamy, obyczaj, etyka przekroczyły krawędź, za którą jest już tylko ciemna czeluść, przepaść, z której nie ma powrotu" - napisała.

Była małopolska konserwator zabytków zwróciła uwagę, że krypta kościoła pw. Przemienienia Pańskiego w Krakowie jest unikalnym zabytkiem. Kilka lat temu odbyły się tam prace renowacyjne, które odsłoniły "tajemnicę zapomnianej ikonografii i przeznaczenia miejsca, jego pierwotną aranżację".

W trakcie prac, które zakończyły się w 2019 roku, odkryto katakumby, w których zachowało się kilkadziesiąt pochówków, a w stopniach schodów 59 niewielkich nisz, w których złożone zostały relikwie męczenników i Krzyża Świętego. Konserwatorzy odsłonili i zrekonstruowali barokowe dekoracje ścienne. Przedstawiają one tajemnice bolesne Różańca. Poza tym jest jeszcze szóste malowidło, przedstawiające "Opłakiwanie" z Matką Bożą, przeszytą mieczem boleści. Ich autorem był znany w XVIII wieku autor polichromii Andrzej Radwański. Wiele jego dzieł uległo zniszczeniu w czasie wielkiego pożaru Krakowa, a inne zostały zasłonięte lub zastąpione nowymi.

"Ale to nie tylko ukryte pod warstwami białej farby arcycenne, znakomite polichromie wybitnego malarza doby późnego baroku - Andrzeja Radwańskiego, ale przede wszystkim przeznaczenie głównej nawy krypt - Święte Schody! Odczytana ikonografia scen Pasji malowanych iluzjonistycznie na ścianach, odtworzone zgodnie z rzymskim wzorcem schody pałacu Poncjusza Piłata, po których szedł Jezus, znacząc je kroplami krwi, stopnie pod którymi ukryto relikwie świętych i po których wierni w Wielki Piątek wędrowali na kolanach, by wejść do Ciemnicy - Więzienia z ołtarzem Pasji. Potem, schodząc w dół mijali scenę Piety i klękali przed wyłożoną kamieniem grotą Grobu, która w Niedzielę Wielkanocną jaśniała światłem i pustką. Triduum Paschalne. Męka Chrystusa i jego Zmartwychwstanie - najważniejszy, kluczowy dogmat chrześcijaństwa. Dwa tysiące lat tradycji, kształtującej społeczeństwa Europy, tradycji podtrzymywanej przez wiernych wędrówką przez Drogę Krzyżową, celebrze Triduum. Nie ma miejsca w Krakowie, które byłoby porównywalne pod względem Świętości Tajemnicy i Misterium" - podkreśla w swoim wpisie M. Bogdanowska.

Jak dodała, "ktokolwiek jest właścicielem zabytku, nie ma prawa zafałszowywać jego przekazu, szczególnie, gdy jest to przekaz święty".

Do sprawy odniósł się o. Józef Tarnawski SP, rektor kolegium pijarskiego

"Autorka wpisu jako Wojewódzki Konserwator Zabytków była odpowiedzialna za przebieg remontu konserwatorskiego Krypty, dlatego czuję się w obowiązku wyjaśnić, że w Krypcie nie odbył się pokaz mody, a jedynie wystawa kreacji" - pisze o. Tarnawski. Jak podkreśla, zgoda na przeprowadzenie tego wydarzenia "opierała się z jednej strony na przekonaniu, że projektowanie mody należy do szeroko rozumianej kultury, a Krypta jest przestrzenią, w której przeżycie sacrum łączy się z działalnością artystyczną i edukacyjną, z drugiej na dopełnieniu zobowiązań względem instytucji dotującej renowację, gdzie warunkiem otrzymania dotacji było udostępnienie obiektu na wydarzenia nie tylko o charakterze religijnym".

"Przyjmuję słowa krytyki, a ponieważ wspomniana wystawa wywołała zgorszenie, dlatego przepraszam" - zaznacza o. Tarnawski.

Krypta u Pijarów

Krypta kościoła pijarów pw. Przemienienia Pańskiego w Krakowie była konsekrowana w 1733 r. jako kaplica z ołtarzem Uwięzienie Pana Jezusa. Centralną część krypty zajmują Święte Schody, które są kopią schodów, po których Chrystus w Jerozolimie szedł przed sąd Piłata. U szczytu znajdował się ołtarz, a pod schodami - grób Pański.

Co roku grób Pański u pijarów nawiązuje do aktualnych wydarzeń lub problemów społecznych. Krakowianie oglądali tam m.in. przedstawienie dna Morza Śródziemnego, w którym pływały ciała uchodźców, groby nawiązujące do rocznicy zbrodni katyńskiej, wojen na Bliskim Wschodzie, przedstawiające problemy eutanazji i aborcji, a także - w 2016 roku - nawiązania do 1050. rocznicy chrztu Polski oraz Światowych Dni Młodzieży w Krakowie.

W przestrzeni krypty działa galeria Krypta u Pijarów, której celem jest prezentacja wybitnych osobowości i istotnych zjawisk współczesnej sztuki, podejmujących w swym doświadczeniu i praktyce artystyczne myśli i pytania obecne w chrześcijańskiej przestrzeni duchowej. Galeria jest także miejscem, w którym odbywają się koncerty, wykłady i spotkania dyskusyjne.

Prace konserwatorskie były finansowane ze środków UE, SKOZK i z pieniędzy własnych zakonu. Kosztowały ok. 16 mln zł, z czego 13,5 mln to dotacja z UE, a ponad 2 mln zł pochodziły z Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa, którym dysponuje SKOZK.

Źródło: KAI / pk