Nowości w przebiegu prac Synodu Biskupów

"Wyzwania duszpasterskie związane z rodziną w kontekście ewangelizacji" - to temat III Nadzwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, które odbędzie się w dniach 5-19 października 2014 r.

Sekretarz generalny Synodu Biskupów, abp Lorenzo Baldisseri zaznacza, że przyszłoroczne zgromadzenie nadzwyczajne będzie służyć rozpoznaniu aktualnej sytuacji rodzin oraz analizie kryzysu społecznego i duchowego, wpływającego na ich życie, a także zebraniu świadectw i propozycji biskupów, jak głosić i wiarygodnie żyć "Ewangelią rodziny".

Znajdzie ono swą kontynuację podczas Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu, przewidzianego na rok 2015. Wytyczy ono kierunki duszpasterstwa rodzin.

Konsultacje w parafiach

Jest to pierwsza nowość prac synodalnych za pontyfikatu Franciszka - dotychczas bowiem nie omawiano żadnego problemu podczas dwóch kolejnych zgromadzeń. Każde miało swój konkretny temat, a dyskusja nad nim kończyła się przestawieniem propozycji do podsumowującej zgromadzenie adhortacji apostolskiej. Tym razem praca ta będzie przebiegać dwuetapowo, w ciągu dwóch kolejnych lat.

Drugą nowością jest fakt, że poprzedzająca każde zgromadzenie konsultacja z biskupami z całego świata została rozszerzona także na wiernych. Ma to - zdaniem abp. Baldisseriego - prowadzić do większej kolegialności w Kościele. Również wcześniej były publikowane dokumenty przygotowawcze, zwane wówczas "Lineamenta", którym towarzyszył (poufny) katalog pytań. Był on rozsyłany do diecezji, instytutów życia konsekrowanego, uczelni katolickich, jednak nigdy wcześniej nie trafił on bezpośrednio do dyskusji w parafiach. Na ostatni taki kwestionariusz przed zgromadzeniem Synodu w 2012 r. o nowej ewangelizacji odpowiedziało 90,5 proc. instytucji, do których został rozesłany.

Poza tym "Lineamenta" zwykle były tekstem obszernym, obecny dokument przygotowawczy jest zaś zwięzły. Został on zredagowany w dniach 7-8 października 2013 r. podczas piątego zgromadzenia Rady Zwyczajnej Synodu Biskupów, któremu przewodniczył papież Franciszek. Zawiera ogólną prezentację tematu, a także kwestionariusz, który ma być skierowany przez poszczególne episkopaty do dekanatów i parafii, by uzyskać konkretne i realne dane dotyczące tematyki synodalnej.

Dokument przygotowawczy

Obecny dokument przygotowawczy proponuje pochylenie się nad współczesnym kontekstem funkcjonowania rodzin: upowszechnieniem wolnych związków, które nie zmierzają do zawarcia małżeństwa, a czasem nawet wykluczają taką możliwość; związkami osób tej samej płci, którym nierzadko przyznaje się prawo do adopcji dzieci; małżeństwami mieszanymi i międzyreligijnymi; rodzinami z jednym rodzicem; formami feminizmu wrogimi Kościołowi; zjawiskiem matek surogatek; przede wszystkim jednak - "na płaszczyźnie ściśle kościelnej" - osłabieniem lub odrzuceniem wiary w sakrament małżeństwa i uzdrawiającą moc spowiedzi.

- Jeśli pomyśli się np. o tym, że w obecnym kontekście liczne dzieci i ludzie młodzi, urodzeni w małżeństwach nieuregulowanych [z kościelnego punktu widzenia - KAI], mogą nigdy nie widzieć swych rodziców przystępujących do sakramentów, to zrozumie się jak pilne są wyzwania stojące obecnie przed ewangelizacją - czytamy w dokumencie. Zwraca on uwagę na zbieżność tej rzeczywistości i przyjmowania nauczania o Bożym miłosierdziu i czułości wobec "osób poranionych", których oczekiwania co do duszpasterstwa rodzin są olbrzymie.

Druga część dokumentu przypomina nauczanie Kościoła na temat małżeństwa i rodziny oraz jego podstawy biblijne.

Kwestionariusz

W końcu następuje 38 pytań dotyczących recepcji tego nauczania, trudności we wprowadzaniu go w życie i uwzględniania go w programach duszpasterskich. Dotychczas pytania kwestionariusza zasadniczo dotyczyły treści "Lineamentów", teraz chodzi o przedstawienie stanu duszpasterskiej odpowiedzi na problemy rodzin - i jest to trzecia nowość w pracach synodalnych.

Sekretariat Synodu chce wiedzieć np. czy o kościelne małżeństwo proszą katolicy niepraktykujący lub ludzie niewierzący i jak podejmuje się związane z tym wyzwania duszpasterskie. Większość pytań dotyczy "trudnych sytuacji małżeńskich": wolnych związków, separacji, ponownych małżeństw po rozwodzie itp. i programów duszpasterskich dostosowanych do sytuacji tych osób. Są pytania o antykoncepcję, związki homoseksualne i udzielanie Komunii św. osobom rozwiedzionym, które zawarły ponowne związki cywilne.

- Biskup danej diecezji jest zobowiązany do odpowiedzi na kwestionariusz, wcześniej jednak ma przekazać ankietę dekanatom i parafiom, i zebrać odpowiedzi - tłumaczy w rozmowie z KAI bp Wojciech Polak, sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski. Kwestionariusze trafią najprawdopodobniej do Duszpasterskich Rad Parafialnych, a po wypełnieniu z powrotem do biskupa. Wybór metodologii wypełniania kwestionariusza należy do ordynariuszy. Biskupi do końca tego roku mają wypełnione ankiety odesłać do Sekretariatu KEP, a ten z kolei przekaże je do Sekretariatu Generalnego Synodu.

Odpowiedzi mają dotrzeć do Watykanu do końca stycznia 2014 r. Będą one przeanalizowane podczas zaplanowanego na luty posiedzenia Rady Sekretariatu. Na tej podstawie wypracowany zostanie dokument roboczy, zwany "Instrumentum laboris", który stanie się punktem odniesienia dla obrad synodalnych w październiku.

Poprzedni sekretarz generalny Synodu, abp Nikola Eterović tłumaczył, że zawarta w "Instrumentum laboris" synteza odpowiedzi nadesłanych ze wszystkich stron świata, w rzeczywistości zawiera już porządek obrad synodalnych. Dlatego każdy ojciec synodalny powinien się do niego odwoływać w swoich wystąpieniach. W ten sposób synodalna refleksja będzie pogłębiać problematykę już zarysowaną, rzucając na nią nowe światło. Czas pokaże, czy podobnie będzie tym razem, czy też także w tej dziedzinie należy spodziewać się jakiejś nowości.

Uczestnicy zgromadzenia

Wiadomo już, że w przyszłorocznym zgromadzeniu wezmą udział, z urzędu, przewodniczący konferencji episkopatu z całego świata, zwierzchnicy synodów katolickich Kościołów wschodnich, szefowie dykasterii Kurii Rzymskiej oraz trzech członków wybranych przez Unię Przełożonych Generalnych (zakonnych). Z kolei w zgromadzeniu zwyczajnym w 2015 r. będą uczestniczyć także biskupi delegowani przez konferencje episkopatu.

Relatorem generalnym zgromadzenia Synodu w 2014 r. będzie kard. Peter Erdő z Wegier, przewodniczący Rady Konferencji Biskupich Europy (CCEE), zaś sekretarzem specjalnym - wybitny teolog, abp Bruno Forte z Włoch.

W zgromadzeniach synodalnym biorą też udział eksperci i audytorzy - mężczyźni i kobiety, wybrani spośród licznych specjalistów i osób zaangażowanych w synodalną tematykę.

Na obrady przybywają też "delegaci braterscy", czyli przedstawiciele innych wyznań. W 2012 r. reprezentowali oni 15 Kościołów i wspólnot kościelnych, które nie są jeszcze w pełnej jedności z Kościołem katolickim. Są też "goście specjalni", w tym zwyczajowo przeor ekumenicznej Wspólnoty z Taizé.

Porządek obrad

Zgromadzenie zazwyczaj obraduje na kongregacjach generalnych (wszyscy uczestnicy zbierają się w auli Synodu w Watykanie i słuchają przemówień) i oraz na posiedzeniach "circuli minores", czyli małych grup językowych (w 2012 r. było ich 12). Na pierwszych posiedzeniach członkowie każdego z "circuli", wybierają jednego moderatora i jednego relatora. Ten pierwszy przewodniczy pracom poszczególnych "kółek", drugi natomiast przedstawia podsumowanie dyskusji na nich w czasie kongregacji generalnej.

W pierwszym dniu obrad w ich tematykę wprowadza relator generalny. Na początku prac synodalnych ojcowie wybierają też członków komisji, której zadaniem będzie opracowanie Orędzia do Ludu Bożego - jest ono ogłaszane, po zatwierdzeniu tekstu przez papieża, na zakończenie obrad Synodu.

Oprócz wspomnianego Orędzia, ojcowie synodalni wypracowują "Propozycje", które są przedstawiane Ojcu Świętemu. Zbierają je i redagują eksperci od kierunkiem sekretarza specjalnego. Służą one napisaniu posynodalnej adhortacji apostolskiej. Tym razem powstanie ona dopiero po zgromadzeniu zwyczajnym w 2015 r.

Dwa poprzednie zgromadzenia nadzwyczajne Synodu Biskupów odbyły się w 1969 (temat: Współpraca między Stolicą Apostolską a konferencjami episkopatów) i 1985 r. (temat: 20. rocznica zakończenia Soboru Watykańskiego II). Po żadnym z nich nie ukazała się adhortacja apostolska.