Przed 30 laty zmarł Karl Rahner

Przed 30 laty, 30 marca 1984 r., zmarł ks. Karl Rahner, jeden z największych teologów katolickich XX wieku.

Dzieło zmarłego w Innsbrucku światowej sławy jezuity i dogmatyka było i jest różnie interpretowane. On sam zawsze twierdził, że jest "teologiem katolickim, który stara się na nowo przemyśleć nauczanie katolickie w absolutnej wierności wobec urzędu nauczycielskiego". Krytycy ks. Rahnera, pragnący okryć go złą sławą jako "potomka Lutra", nie tylko kwestionują jego teologię, lecz także osobiste poglądy na wiarę Kościoła.

Karl Rahner urodził się 5 marca 1904 r. we Fryburgu Bryzgowijskim. Po maturze w 1922 r. wstąpił do zakonu jezuitów. Już w nowicjacie całkowicie poświęcił się duchowości i jako 20-latek opublikował artykuł zatytułowany "Dlaczego modlitwa sprawia nam kłopoty?". Późniejszy plan przełożonych zakonu, aby ks. Rahner został wykładowcą akademickim filozofii nie powiódł się, gdyż student nie obronił doktoratu u profesora Martina Honeckera.

Ten "przykry przypadek" otworzył ks. Karlowi Rahnerowi drogę do obfitującego w niezwykłe sukcesy życia teologa. Po święceniach kapłańskich w 1932 r. otrzymał doktorat w Innsbrucku, tam też habilitował się w 1937 r. i - z przerwami - był profesorem zwyczajnym do 1964 r. W 1937 r. w Innsbrucku rozpoczął cykl wykładów poświęconych łasce. Wtedy to zarysowały się jego główne koncepcje teologiczne.

W kwietniu 1964 r. - jako następca Romano Guardiniego - objął katedrę chrześcijańskiej wizji świata i filozofii religii w Monachium. Aż do przejścia na emeryturę w 1971 r. wykładał też dogmatykę i historię dogmatów na uniwersytecie w Münster. W 1971 r. został profesorem honorowym Wyższej Szkoły Filozoficznej w Monachium za osiągnięcia w zakresie badań z pogranicza teologii i filozofii.

W 1963 r. ks. Karl Rahner został powołany przez Jana XXIII do grona teologów Soboru Watykańskiego II, w którego przygotowaniu odegrał istotną rolę. Był również osobistym ekspertem kard. Franza Königa z Wiednia. Jako teolog soborowy i doradca austriackiego purpurata wywarł znaczny wpływ na wydarzenia II Soboru Watykańskiego.

Ks. Rahner, którego celem życia było "ludzkie oblicze Kościoła", jako emeryt żył w Innsbrucku. W ostatnich latach życia nie krył rozczarowania wewnętrzną sytuacją Kościoła i brakiem woli reform.

Za swój dorobek naukowy otrzymał 15 doktoratów honoris causa. Jako emeryt powrócił do Innsbrucku w 1981 r. i tam zmarł 30 marca 1984 r. Został pochowany w krypcie tamtejszego kościoła jezuitów. W 1985 r., w rok po śmierci ks. Karla Rahnera, całe archiwum teologa zostało zgromadzone w Innsbrucku i było przechowywane na wydziale dogmatyki. Niedawno zbiory archiwum zostały przeniesione do Monachium i znajdują się pod opieką tamtejszych jezuitów. Archiwum kieruje obecnie ks. Andreas Batlogg.

Ks. Karl Rahner był uniwersalnym teologiem, często mówi się o nim jako o współczesnym "doktorze Kościoła". Jego publikacje obejmują ok. 4 tys. tytułów i zawierają liczne wypowiedzi, dotyczące również aktualnych zagadnień problematyki kościelnej oraz społecznej. Wolność myśli była dla ks. Rahnera sprawą oczywistą. Jezuita przekonywał argumentami i nie dopuszczał do wyniszczającej krytyki.

Jego niezależny sposób myślenia, również w tak "gorących" sprawach, jak celibat czy hierarchiczny ustrój Kościoła powodował niekiedy napięcia z Rzymem. Ostatni "konflikt" miał miejsce na krótko przed rozpoczęciem II Soboru Watykańskiego, a został spowodowany wykładem pod hasłem "Nie gaście Ducha" wygłoszonym na austriackim Katholikentagu - zjeździe katolików - w Salzburgu w 1962 roku. Jako swego rodzaju “zakaz publikacji" zarządzono, że książki ks. Rahnera nie mogły być eksponowane w rzymskich księgarniach. Po licznych interwencjach w sprawę włączony został ówczesny kanclerz Niemiec Konrad Adenauer. Po rozmowie z nim papież Jan XXIII zniósł to ograniczenie.

Z wielkim uznaniem wspominał ks. Karla Rahnera papież Franciszek. Podczas audiencji w czerwcu 2013 roku dla zespołu redakcyjnego dwutygodnika włoskich jezuitów "La Civiltà Cattolica" papież podkreślił, że ks. Rahner sformułował ważne kryteria dla "rozróżniania duchów" i rozpoznawania głosu Bożego.

Propagatorem dzieła ks. Rahnera w Argentynie był jezuita Juan Carlos Scannone, jeden z twórców "teologii ludu" zbliżonej do teologii wyzwolenia. Znany 82-letni argentyński teolog i zakonny współbrat papieża Franciszka przeniósł się niedawno do Rzymu, gdzie prowadzi działalność publicystyczną, m.in. na łamach "La Civiltà Cattolica". Informację tę potwierdził ostatnio na internetowej stronie "Vatican Insider" dyrektor tego czasopisma ks. Antonio Spadaro.

Ks. Scannone, student Rahnera w Innsbrucku i Monachium, był wykładowcą w seminarium duchownym w Buenos Aires. Ks. Jorge Maria Bergoglio pobierał u niego naukę greki oraz literatury. W późniejszych latach, już jako prowincjał jezuitów. ks. Bergoglio był spowiednikiem swego współbrata.

Przez wiele lat ks. Karl Rahner współpracował ściśle z Wydawnictwem Herdera, gdzie wydał wiele swoich książek. Wraz z ks. prałatem Josefem Höferem z Rzymu rozpoczęli oni w 1957 r. pracę nad drugim wydaniem 11-tomowego "Leksykonu teologii i Kościoła". Ostatni tom ukazał się w 1967 r. Herder wydał też liczne dzieła ks. Rahnera w łącznym nakładzie ponad miliona egzemplarzy. W 25. rocznicę śmierci ks. Karla Rahnera wydawnictwo rozpoczęło edycję dzieł wszystkich tego wielkiego teologa.