Podsumowanie najważniejszych wydarzeń mijającego roku w Stolicy Apostolskiej

Publikujemy kalendarium najważniejszych wydarzeń 2018 roku w Stolicy Apostolskiej i w Watykanie.

STYCZEŃ

Konstytucja apostolska "Veritatis gaudium" (Radość prawdy) o kościelnych studiach akademickich. Jest ona nowelizacją konstytucji "Sapientia christiana" z 1979 r., która była owocem reformy studiów kościelnych rozpoczętej przez Sobór Watykański II. Franciszek podaje "podstawowe kryteria odnowienia i odrodzenia wkładu studiów kościelnych w Kościół wychodzący na misję". Na pierwszym miejscu stawia "wprowadzanie duchowe, intelektualne i egzystencjalne" w "radosną nowinę Ewangelii Jezusa". Dalej wymienia dialog "jako nieodłączny wymóg, by zyskać wspólnotowe doświadczenie radości prawdy". Trzecie kryterium to interdyscyplinarność i transdyscyplinarność będąca "umiejscowieniem i rozwojem wszelkiej wiedzy w obrębie" mądrości płynącej z objawienia Boga. Wreszcie ostatnie "dotyczy pilnej potrzeby tworzenia sieci pomiędzy różnymi instytucjami, które w każdej części świata uprawiają i krzewią studia kościelne". Należy przy tym współdziałać "z tymi, które są inspirowane różnymi tradycjami kulturowymi i religijnymi". Papież przypomina także, iż filozofia i teologia są owocne tylko wówczas, gdy uprawia się je "z otwartym umysłem i na kolanach".

LUTY

Franciszek postanowił, że nuncjusze apostolscy, biskupi niebędący kardynałami, pracujący w Kurii Rzymskiej, a także sekretarze dykasterii watykańskich nie będą przechodzili automatycznie na emeryturę po ukończeniu 75. roku życia. Choć tak jak w przypadku biskupów w diecezjach i kardynałów-prefektów dykaterii są oni zobowiązani do złożenia rezygnacji z chwilą osiągnięcia tego wieku, to papież, jeśli uzna to za stosowne, może powierzyć im dalsze pełnienie obowiązków. Decyzja Franciszka podyktowana jest ogólnym przedłużeniem życia ludzkiego, a także delikatnością pewnych spraw dyplomatycznych czy kościelnych, gdzie doświadczenie ma duże znaczenie.

Kongregacja Nauki Wiary ogłosiła list "Placuit Deo" nt. "niektórych aspektów zbawienia chrześcijańskiego". Przestrzega w nim przed błędnym rozumieniem zbawienia. Zwraca uwagę zwłaszcza na dwie tendencje, rozpowszechnione w dzisiejszym świecie: "indywidualizm skupiony na podmiocie autonomicznym" oraz "zbawienie czysto wewnętrzne". W pierwszym przypadku chodzi o próbę "postrzegania człowieka jako bytu, którego urzeczywistnienie zależy jedynie od jego własnych sił". Drugi pogląd skłania do "silnego przekonania osobistego, a nawet głębokiego uczucia, że jesteśmy zjednoczeni z Bogiem, ale bez podejmowania, uzdrawiania i odnawiania naszych więzi z innymi i ze światem stworzonym".

Pierwszą z tych tendencji dokument nazywa za Franciszkiem neopelagianizmem, drugą - neognostycyzmem. Obie papież napiętnował jako "odchylenia, zbliżające nas do tych dwóch starożytnych herezji". W obliczu tych tendencji list podkreśla, że "zbawienie polega na naszej jedności z Chrystusem, który przez swe Wcielenie, życie, śmierć i zmartwychwstanie stworzył nowy porządek więzi z Ojcem i między ludźmi oraz wprowadził nas w ten porządek dzięki darowi swego Ducha, abyśmy mogli zjednoczyć się z Ojcem jako dzieci w Synu i stać się jednym tylko ciałem w pierworodnym pośród wielu braci".

Dzień Modlitwy i Postu w intencji Pokoju, szczególnie w Demokratycznej Republice Konga i Sudanie Południowym - krajach od lat nękanych krwawymi konfliktami zbrojnymi i wojną. Na prośbę papieża obchodzony był w całym Kościele 23 lutego. W tę modlitwę i post włączyli się także sami mieszkańcy obu tych państw.

MARZEC

Święto Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła będzie obchodzone w całym Kościele obrządku łacińskiego jako wspomnienie obowiązkowe w poniedziałek po uroczystości Zesłania Ducha Świętego. Dekret w tej sprawie wydała Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Dotychczas święto to było znane jedynie w Polsce (od 1971 r.) i Argentynie. Matką Kościoła ogłosił Maryję św. Paweł VI na prośbę biskupów polskich w 1964 r.

Po raz piąty w czasie swego pontyfikatu Franciszek udzielił święceń biskupich. Przyjęli je trzej arcybiskupi: Waldemar Sommertag z Polski, który został nuncjuszem apostolskim w Nikaragui, Alfred Xuereb z Malty (były sekretarz Benedykta XVI), który został nuncjuszem apostolskim w Korei i Mongolii, oraz José Avelino Bettencourt z Kanady, który został nuncjuszem apostolskim w Gruzji i Armenii.

Zmiany w Sekretariacie ds. Komunikacji, zajmującym się koordynacją mediów watykańskich. W marcu do dymisji podał się jego prefekt prał. Dario Viganò. Jego następcą został w lipcu dziennikarz Paolo Ruffini. W czerwcu Sekretariat zmienił nazwę na "Dykasteria". W grudniu jej dyrektorem programowym został znany włoski watykanista Andrea Tornielli.

KWIECIEŃ

Adhortacja apostolska "Gaudete et exsultate" papieża Franciszka o powołaniu do świętości w świecie współczesnym. Ojciec Święty pisze o powszechnym powołaniu do świętości, zagrożeniach w jej wcielaniu w życie, aktualności programu zawartego w Ewangelii Jezusa Chrystusa, niektórych cechach świętości w świecie współczesnym, a także o walce, czujności i rozeznaniu, koniecznych do jej osiągnięcia. Podkreśla, że chrześcijańską drogę do świętości wytyczają ewangeliczne Błogosławieństwa oraz fragment 25. rozdziału Ewangelii według św. Mateusza. Wśród cech współczesnej świętości wymienia: stałą koncentrację na Bogu i mocne w Nim trwanie, cierpliwość i trwanie w dobru, zwyciężanie zła dobrem, walkę ze swoimi agresywnymi i egocentrycznymi skłonnościami. Jednocześnie Franciszek przyznaje, że w gruncie rzeczy nie ma świętych, którzy byliby wolni od błędów i grzechów.

MAJ

Kongregacja ds. Edukacji Katolickiej wydała instrukcję dotyczącą studiów prawa kanonicznego. Wskazuje ona, że prawo kanoniczne musi stać się narzędziem naprawdę służącym ludziom. Konieczne jest to szczególnie w sprawach dotyczących stwierdzenia nieważności małżeństwa, które zgodnie z wolą Franciszka wymagają stworzenia bardziej przejrzystych i dostępnych procedur. Ponadto papież chce większego zaangażowania biskupów diecezjalnych w procesy kanoniczne, przerzucając na barki Kościołów lokalnych odpowiedzialność za prowadzenie tych spraw. Wymaga to przygotowania odpowiedniego personelu. Instrukcja proponuje więc m.in. kształcenie duchownych i świeckich na istniejących wydziałach prawa kanonicznego (jest 42 na całym świecie), tworzenie departamentów prawa kanonicznego na wydziałach teologicznych, a także otwieranie katedr prawa kanonicznego na wydziałach prawa uniwersytetów katolickich. Konieczna jest także formacja osób, które w diecezjach odpowiadają za ośrodki duszpasterstwa rodzin.

Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego opublikowała instrukcję "Cor orans", zawierającą normy stosowania konstytucji apostolskiej "Vultum Dei quarere", dotyczącej życia mniszek kontemplacyjnych. Od tej pory wszystkie klasztory mają być członkiem federacji, łączącej wspólnoty o podobnej duchowości i tradycji. Do założenia nowego klasztoru konieczne jest przynajmniej osiem mniszek po ślubach uroczystych i to w niezbyt zaawansowanym wieku. Kiedy liczba takich sióstr spada do pięciu, wówczas wspólnota taka traci prawo do wybierania swojej przełożonej. Wyjściem może być wtedy afiliacja (czyli stowarzyszenie z innym, bardziej dynamicznym klasztorem). Pozwoli to z jednej strony na rewitalizację danej wspólnoty, a z drugiej na przygotowanie odpowiedniego gruntu do przeniesienia mniszek w przypadku zamknięcia danego klasztoru, aby mogły godnie kontynuować życie swoją konsekracją mniszą. Dokument zaleca też powściągliwość w korzystaniu przez mniszki klauzurowe ze środków komunikacji.

Watykański dokument o systemie gospodarczo-finansowym. Zdaniem Stolicy Apostolskiej świat nie wyciągnął wniosków z trwającego od dziesięciu lat kryzysu. Do poszukiwania nowych dróg dla gospodarki zachęca wspólny dokument Kongregacji Nauki Wiary i Dykasterii ds. Integralnego Rozwoju Człowieka "Oeconomicae et pecuniariae quaestiones - rozważania pomocne w rozeznaniu etycznym w sprawie niektórych aspektów aktualnego systemu gospodarczo-finansowego". Szczegółowo analizuje on różne aspekty gospodarki i finansów. Potępia istnienie rajów podatkowych, spekulacje czy nieuczciwe praktyki bankowe. Podejmuje też temat powszechnego przeznaczenia dóbr. Wskazuje, że wolny rynek, aby mógł dobrze funkcjonować, potrzebuje podstaw antropologicznych i etycznych, których sam nie jest w stanie ustalić. Mają one służyć temu, aby dobro wspólne było zarządzane z uwzględnieniem potrzeb wszystkich ludzi.

Każdy z 34 chilijskich biskupów złożył na ręce Ojca Świętego Franciszka pisemną rezygnację z pełnionego urzędu w związku ze skandalami nadużyć seksualnych wobec nieletnich. Rezygnacja została poprzedzona czterodniowymi rozmowami z papieżem w Rzymie. Ostatecznie papież do końca br. z powodu ukrywania i tuszowania przestępstw seksualnych przyjął rezygnację 9 hierarchów chilijskich.

Polski arcybiskup Henryk Hoser został specjalnym wizytatorem apostolskim parafii w Medziugoriu. Jego zadaniem jest wdrożenie rozwiązań duszpasterskich służących temu, by Kościół mógł lepiej wyjść naprzeciw potrzebom przybywających do tego miejsca pielgrzymów z całego świata. Nie ma on natomiast rozstrzygać o autentyczności domniemanych objawień Matki Bożej, do jakich - według wizjonerów - od 1981 r. dochodzi w tej miejscowości w Bośni-Hercegowinie.

CZERWIEC

Pierwszy w historii dokument Stolicy Apostolskiej o sporcie. Instrukcja Dykasterii ds. Świeckich, Rodziny i Życia "Dare il meglio di se" (Dać z siebie to, co najlepsze) opisuje relacje między sportem a doświadczeniem wiary i przedstawia chrześcijańską wizję sportu. Jest także refleksją o stanie sportu dzisiaj. Zawiera wskazania i sugestie na temat życia chrześcijańskiego i sposobu uprawiania sportu, które mogą być przydatne nie tylko dla duszpasterstwa świata sportu, ale także dla klubów i poszczególnych sportowców.

Polscy politycy u papieża. 4 czerwca w Watykanie gościł premier Mateusz Morawiecki, a 15 października prezydent Andrzej Duda, który zaprosił Franciszka do Polski w 2019 r., z okazji setnej rocznicy nawiązania stosunków dyplomatycznych między odrodzoną Polską a Stolicą Apostolską.

Papież poszerzył grono kardynałów-biskupów. Ze swego grona wybierają oni dziekana kolegium kardynalskiego. Wszyscy dotychczasowi kardynałowie-biskupi (tytularni biskupi podrzymskich diecezji) przekroczyli już 80. rok życia. Franciszek powiększył tę grupę (choć bez przydzielania im tytularnej diecezji) o czterech młodszych purpuratów, pracujących w Kurii Rzymskiej: Pietro Parolina, Leonarda Sandriego, Marca Ouelleta i Fernanda Filoniego.

Czternastu nowych kardynałów. Po raz pierwszy od 2010 r. znalazł się wśród nich Polak abp Konrad Krajewski, jałmużnik papieski. Pozostali nowi purpuraci pochodzą z: Boliwii, Hiszpanii (2), Iraku, Japonii, Madagaskaru, Meksyku, Pakistanu, Peru, Portugalii i Włoch (3).

LIPIEC

Kongregacja ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego wydała instrukcję o dziewicach konsekrowanych "Ecclesia Sponsae imago". Jest to pierwszy tej rangi dokument na ten temat. Stan dziewic konsekrowanych został przywrócony po Soborze Watykańskim II. Dziś jest ich już ponad 5 tys., w tym 275 w Polsce i stale ich przybywa. Poświęcają się Chrystusowi, ale nadal pozostają w swym środowisku rodzinnym i społecznym, aktywnie uczestnicząc w życiu lokalnej wspólnoty chrześcijańskiej. Instrukcja dużą uwagę przywiązuje się do osobistego charyzmatu każdej z dziewic, co otwiera pole do wielkiej różnorodności i kreatywnej wolności, wymaga jednak większego poczucia odpowiedzialności i rozeznania. Ich tożsamość ma być kształtowana przez medytację słowa Bożego, sakramenty i Liturgię Godzin. Szczególnym zadaniem dziewic konsekrowanych jest też bliskość względem innych ludzi. Konsekracja nie wyłącza ich bowiem ze środowiska, w którym żyją na co dzień.

SIERPIEŃ

Decyzją papieża zmieniono nauczanie Katechizmu Kościoła Katolickiego dotyczące kary śmierci. Dotychczas punkt 2267 KKK zaczynał się następującym zdaniem: "Kiedy tożsamość i odpowiedzialność winowajcy są w pełni udowodnione, tradycyjne nauczanie Kościoła nie wyklucza zastosowania kary śmierci, jeśli jest ona jedynym dostępnym sposobem skutecznej ochrony ludzkiego życia przed niesprawiedliwym napastnikiem". Po obecnej zmianie brzmi on następująco: "Wymierzanie kary śmierci, dokonywane przez prawowitą władzę, po sprawiedliwym procesie, przez długi czas było uważane za adekwatną do ciężaru odpowiedź na niektóre przestępstwa i dopuszczalny, choć krańcowy, środek ochrony dobra wspólnego. Dziś coraz bardziej umacnia się świadomość, że osoba nie traci swej godności nawet po popełnieniu najcięższych przestępstw. Co więcej, rozpowszechniło się nowe rozumienie sensu sankcji karnych stosowanych przez państwo. Ponadto, zostały wprowadzone skuteczniejsze systemy ograniczania wolności, które gwarantują należytą obronę obywateli, a jednocześnie w sposób definitywny nie odbierają skazańcowi możliwości odkupienia win. Dlatego też Kościół w świetle Ewangelii naucza, że «kara śmierci jest niedopuszczalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby», i z determinacją angażuje się na rzecz jej zniesienia na całym świecie".

Papieski list na 450. rocznicę śmierci św. Stanisława Kostki. "Jego krótka droga z Rostkowa na Mazowszu przez Wiedeń do Rzymu była jak gdyby wielkim biegiem na przełaj, do tego celu życia każdego chrześcijanina, jakim jest świętość" - przypomniał Franciszek słowa Jana Pawła II. A zwracając się do młodych Polaków, zachęcił ich do rozeznawania celu i obierania najlepszych dróg postępowania i życia. "Niech [św. Stanisław] uczy Was szukać zawsze i nade wszystko przyjaźni z Jezusem, czytać i medytować Jego słowo, i przyjmować w Eucharystii Jego miłosierną i pełną mocy obecność, abyście potrafili oprzeć się presji światowej mentalności" - podkreślił Ojciec Święty. Patron polskiej młodzieży był pierwszym błogosławionym jezuitą.

WRZESIEŃ

Konstytucja apostolska "Episcopalis communio", dotycząca Synodu Biskupów. Przewiduje ona obok istniejących dotychczas zgromadzeń zwyczajnych, nadzwyczajnych (w sytuacjach wymagających pilnego przemyślenia) i specjalnych (dla określonych obszarów geograficznych), także (gdy wymagają tego motywy natury ekumenicznej) przeprowadzenie innych zgromadzeń synodalnych. Ojciec Święty może wezwać na zgromadzenie synodalne także inne osoby, nie będące biskupami, sam w każdym przypadku określając ich rolę. Papież może postanowić, aby zgromadzenie synodu odbywało się w kilku etapach oddalonych do siebie czasowo. Konstytucja apostolska dzieli synod na trzy etapy:

przygotowawczy, celebratywny i realizacyjny. W fazie przygotowawczej przewiduje się konsultacje ludu Bożego odbywające się w Kościołach partykularnych, a także w zakonach, stowarzyszeniach wiernych. Dokument przewiduje możliwość zwołania zgromadzenia przedsynodalnego.

Obradom synodu zawsze przewodniczy Ojciec Święty, mianując jednego albo więcej przewodniczących delegowanych. Synod pracuje podczas kongregacji generalnych oraz w małych grupach. Możliwa jest także swobodna wymiana zdań na temat rozpatrywanych kwestii. Owocem prac zgromadzenia synodalnego jest dokument końcowy. Jeśli jest on wyraźnie zaaprobowany przez ojców synodalnych i przez Ojca Świętego, to ma udział w papieskim nauczaniu zwyczajnym. Również jeśli zgromadzenie synodalne zostanie wyposażone przez papieża w głos decydujący, zgodnie z kanonem 343 Kodeksu Prawa Kanonicznego i kiedy dokument końcowy jest ratyfikowany i promulgowany przez Następcę św. Piotra, uczestniczy w papieskim nauczaniu zwyczajnym. W takim przypadku dokument końcowy jest opublikowany z podpisem Ojca Świętego oraz uczestników danego zgromadzenia.

"Umowa Tymczasowa" między Stolicą Apostolską i Chinami ws. nominacji biskupich. Umożliwia ona papieżowi dokonywanie nominacji biskupich we wszystkich diecezjach Państwa Środka. Ma się to jednak dokonywać "w dialogu" z władzami Chińskiej Republiki Ludowej, które będą przedstawiały kandydatów. "Chodzi o to, by wierni mogli mieć biskupów, którzy trwają w jedności z Rzymem, a zarazem są uznawani przez chińskie władze" - wyjaśnił dyrektor Biura Prasowego Stolicy Apostolskiej Greg Burke. Dotychczas diecezje miały podwójną obsadę: biskupa z nadania władz, nieuznawanego przez Stolicę Apostolską, i biskupa z nominacji papieskiej, nieuznawanego przez władze. Doprowadziło to do rozłamu wśród wiernych. Część weszła do oficjalnych struktur kościelnych, uznawanych tylko przez władze, a część do struktur uznawanych tylko przez Stolicę Apostolską. Z czasem zdecydowana większość oficjalnych hierarchów została, na własną prośbę, uznana przez papieża. Kilku ostatnich Franciszek przyjął do komunii kościelnej na mocy "Umowy Tymczasowej". Tym samym zakończył się trwający sześćdziesiąt lat okres podwójnej, równoległej hierarchii kościelnej w Chinach. Jednym ze skutków umowy był udział dwóch biskupów chińskich w październikowym zgromadzeniu Synodu Biskupów w Watykanie.

PAŹDZIERNIK

W dniach 3-28 października obradowało w Watykanie XV Zwyczajne Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów. Jego temat brzmiał: "Młodzież, wiara i rozeznawanie powołania". Przyjęto na nim dokument końcowy, zawierający konkretne propozycje dla papieża, z których może on skorzystać przy pisaniu posynodalnej adhortacji apostolskiej. Ogłoszono także krótki list do młodzieży, w którym napisano m.in., że Kościół i świat pilnie potrzebują jej entuzjazmu. "Stańcie się towarzyszami drogi najbardziej kruchych, ubogich, zranionych przez życie. Jesteście chwilą obecną, bądźcie najjaśniejszą przyszłością" - napisali uczestnicy synodu.

Siedmioro nowych świętych. 14 października Franciszek kanonizował: papieża Pawła VI, abp. Oskara Romero z Salwadoru, ks. Franciszka Spinellego i ks. Wincentego Romano z Włoch, s. Marię Katarzynę Kasper z Niemiec, s. Nazarię Ignację od św. Teresy od Jezusa z Hiszpanii i zaledwie 19-letniego Nuncjusza Sulprizio z Włoch.

LISTOPAD

Beatyfikacja bł. Michała Giedroycia. 8 listopada papież upoważnił Kongregację Spraw Kanonizacyjnych do opublikowania dekretu o heroiczności cnót i potwierdzenia kultu od niepamiętnych czasów (jest to tzw. beatyfikacja równoważna) sługi Bożego Michała Giedroycia (1425-1485).

Oznacza to wpisanie nowego błogosławionego do kalendarza liturgicznego oraz zezwolenie na oddawanie mu czci w miejscach związanych z jego życiem i działalnością (archidiecezja krakowska).

Państwo Watykańskie i Stolica Apostolska przystąpią do jednolitego obszaru płatności w euro (SEPA). Ma to nastąpić 1 marca 2019 r. Jednocześnie watykańskie instytucje bankowe otrzymają kod IBAN. Jest to kolejny krok na drodze do przejrzystości operacji finansowych w Stolicy Apostolskiej.

GRUDZIEŃ

Papież zreorganizował Gubernatorat Państwa Watykańskiego. W reformie starano się zachować cztery kryteria: funkcjonalność, transparencję, spójność normatywną i elastyczność organizacyjną. Chodzi o to, by lepiej dostosować zarządzanie Państwem Watykańskim do aktualnych potrzeb i jego specyficznej misji. Uproszczone zatem zostały niektóre procedury biurokratyczne i wprowadzono nowe mechanizmy kontroli. Zmniejszono liczbę dyrekcji i urzędów. Zlikwidowano na przykład Urząd ds. Pielgrzymów i Turystów. W jeden organizm połączono urząd stanu cywilnego, ewidencję ludności i notariat. Z drugiej strony ze względu na specyfikę swej działalności niezmieniony pozostanie status Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego. Swą autonomię zachowa też watykańska apteka. Nowe normy wejdą w życie 7 czerwca 2019 r.

Rada Kardynałów przygotowała projekt nowej konstytucji apostolskiej o Kurii Rzymskiej "Praedicate Evangelium". Zastąpi ona obecnie obowiązującą, "Pastor bonus", z 1988 r. Dla dopracowania dokumentu w październiku papież minował zastępcę sekretarza Rady, którym został kanonista bp Marco Mellino. Jesienią trzech kardynałów zakończyło swą pracę w Radzie, która tym samym liczy obecnie sześciu członków. W 2018 r. Rada odbyła pięć posiedzeń (26-28 II, 23-25 IV, 11-13 VI, 10-12 IX, 10-12 XII).

Przewodniczący episkopatów mają się spotkać z ofiarami nadużyć seksualnych duchownych. Komitet organizacyjny spotkania przewodniczących konferencji biskupich z całego świata na temat ochrony małoletnich w Kościele (21-24 lutego 2019) zalecił wszystkim jego uczestników osobiste spotkanie z ofiarami nadużyć: "Pierwszym krokiem musi być przyznanie prawdy o tym, co się wydarzyło. Dlatego nalegamy na każdego przewodniczącego konferencji episkopatu, aby przed spotkaniem w Rzymie skontaktował się z ofiarami, które przeżyły nadużycie seksualne ze strony duchownych w swoich krajach, ażeby osobiście zapoznali się z cierpieniami, jakich doznały te osoby". Rzymski szczyt będzie się koncentrował na trzech głównych obszarach: odpowiedzialności, rozliczeniu i przejrzystości - czytamy w liście kardynałów: Blase Cupicha, Oswalda Graciasa, abp. Charlesa Scicluny i ks. Hansa Zollnera.