Psalm 116b - dziękczynienie w świątyni

Audiencja generalna, 25 maja 2005 r.

1. Psalmem 116 b [115], który odmówiliśmy teraz, tradycja chrześcijańska posługiwała się zawsze, począwszy od św. Pawła, który przytaczając jego początek w greckim tłumaczeniu Septuaginty, tak pisze do chrześcijan w Koryncie: «A że mamy tego samego ducha wiary, według którego napisano: Uwierzyłem, dlatego przemówiłem, my także wierzymy i dlatego mówimy» (2 Kor 4, 13).

Apostoł odczuwa duchową bliskość z Psalmistą, który zachowuje pełną pogody ufność oraz składa szczere świadectwo, pomimo cierpień i ludzkich słabości. Pisząc do Rzymian, Paweł zacytuje drugi wiersz Psalmu i ukaże kontrast między wiernym Bogiem a niekonsekwentnym człowiekiem: «Bóg przecież musi okazać się prawdomówny, każdy zaś człowiek kłamliwy» (Rz 3, 4).

W tradycji chrześcijańskiej tekst był odczytywany, odmawiany i interpretowany na różne sposoby, ujawniające całe bogactwo oraz głębię słowa Bożego, które odsłania nowe horyzonty i sytuacje.

Na początku interpretowano ten tekst, kładąc nacisk na wątek męczeństwa, ale później, w czasach pokoju, stawał się on dla Kościoła coraz bardziej tekstem eucharystycznym, ze względu na słowa «kielich zbawienia». W rzeczywistości Chrystus jest pierwszym męczennikiem. Oddał swoje życie otoczony przez nienawiść i obłudę, jednakże przemienił tę mękę — a tym samym również towarzyszące jej okoliczności — w Eucharystię: w święto dziękczynienia. Eucharystia jest dziękczynieniem: «Podniosę kielich zbawienia».

2. W oryginale hebrajskim Psalm 116 [115] i poprzedzający go Psalm [114] stanowią jedną całość. Obydwa mają ten sam charakter dziękczynienia Panu, który wyzwala z koszmaru śmierci oraz spod panowania nienawiści i kłamstwa.

W omawianym przez nas tekście pojawia się dręczące wspomnienie przeszłości: modlący się człowiek podtrzymywał w sobie żywą wiarę, nawet wtedy, kiedy na jego ustach pojawiały się gorzkie słowa rozpaczy, podyktowane przez niedolę (por. Ps 116 b [115], 10). Otaczał go bowiem jakby lodowaty mur nienawiści i oszustwa, ponieważ bliźni był obłudny i niewierny (por. w. 11). Jednak błaganie przeradza się teraz we wdzięczność, Pan bowiem pozostał wierny pośród tej niewierności i wydobył swego wiernego z mrocznych odmętów kłamstwa (por. w. 12). I tak, Psalm ten jest dla nas zawsze tekstem wyrażającym nadzieję, ponieważ nawet w trudnych sytuacjach Bóg nas nie opuszcza, i dlatego powinniśmy wciąż podsycać w sobie wiarę.

Modlący się człowiek przygotowuje się zatem do złożenia ofiary dziękczynnej, której uczestnicy będą pili z rytualnego kielicha, z czary uczty sakralnej, będącej znakiem wdzięczności za wyzwolenie (por. w. 13), która znajduje swoje ostateczne wypełnienie w Kielichu Pańskim. Tak więc liturgia jest najbardziej stosownym miejscem, by z wdzięcznością wielbić Boga Zbawcę.

3. Istotnie, mówi się wyraźnie o obrzędzie ofiarniczym, ale i o zgromadzeniu «całego ludu», wobec którego modlący się wypełnia swój ślub i daje świadectwo wiary (por. w. 14). Przy tej okazji publicznie wyrazi swą wdzięczność, bowiem dobrze wie, że nawet gdy śmierć jest bliska, Pan pochyla się nad nim z miłością. Bóg nie jest obojętny na dramat swego stworzenia, lecz rozrywa jego kajdany (por. w. 16).

Ocalony przed śmiercią, modlący się człowiek czuje się «sługą» Pana, «synem Jego służebnicy» (tamże); to piękne wyrażenie wschodnie oznacza, że urodził się w tym samym domu co pan. Psalmista pokornie i z radością deklaruje swą przynależność do domu Bożego, do rodziny stworzeń zjednoczonych z Bogiem w miłości i wierności.

4. Na zakończenie Psalmu modlący się jeszcze raz mówi o obrzędzie dziękczynienia, który będzie sprawowany w świątyni (ww. 17-19). Jego modlitwa będzie zatem odmawiana we wspólnocie. Opowiada on o tym, co przeżył, by zachęcić wszystkich do wiary w Pana i miłości do Niego. Dlatego też w tle możemy doszukać się wizji całego Ludu Bożego, wyrażającego wdzięczność Panu życia, który nie porzuca sprawiedliwego w mrocznej otchłani bólu i śmierci, lecz prowadzi go ku nadziei i życiu.

5. Zakończymy nasze rozważania przytaczając słowa św. Bazylego Wielkiego, który w Homilii o Psalmie 116 [115] w następujący sposób komentuje pojawiające się w Psalmie pytanie i odpowiedź: «Czym się Panu odpłacę za wszystko, co mi wyświadczył? Podniosę kielich zbawienia. Psalmista uświadomił sobie, że otrzymał od Pana rozliczne dary: z niebytu został wyprowadzony do istnienia, powstał z ziemi i został obdarzony rozumem. (...) Później, gdy uznał, że Pan wydał samego siebie dla odkupienia nas wszystkich, pojął ekonomię zbawienia dla dobra rodzaju ludzkiego; jest niepewny i szuka pośród należących do niego rzeczy daru, który mógłby być godny Pana. Czym się więc Panu odpłacę? Nie ofiarami, nie całopaleniem, (...) ale całym moim życiem. Dlatego też mówi: Podniosę kielich zbawienia, nazywając kielichem cierpienie podczas duchowej walki oraz opór stawiany grzechowi aż do śmierci. Zresztą, tego nauczał nasz Zbawiciel w Ewangelii: Ojcze, jeśli to możliwe, oddal ode Mnie ten kielich; i ponownie mówiąc do uczniów: czy możecie pić kielich, z którego Ja piję?, mówiąc jasno o śmierci, którą przyjmował za zbawienie świata» (PG XXX, 109), przemieniając w ten sposób grzeszny świat w świat odkupiony, świat dziękujący za życie, którym obdarzył go Pan.

Streszczenie katechezy w języku polskim, odczytane podczas audiencji generalnej:

Psalm, który dzisiaj rozważamy, jest uwielbieniem Boga, który wybawia człowieka z ucisku i niebezpieczeństwa śmierci. Wzywany w chwili zagrożenia, okazuje swoje miłosierdzie, przywraca pokój ducha i nadzieję. Psalmista ufa, że będzie zawsze chodził w obecności Pana. Zadaje sobie pytanie, w jaki sposób mógłby odwdzięczyć się Bogu, i dochodzi do wniosku, że jedyną odpłatą godną Pana jest ofiarowanie Mu całego swojego życia. Symbolicznym znakiem tego oddania jest złożenie ofiary pochwalnej. W słowach Psalmisty: «Podniosę kielich zbawienia i wezwę imienia Pańskiego», tradycja Kościoła upatruje zapowiedź Eucharystii, ofiary miłości i uwielbienia.

Benedykt XVI