To Prawda wyzwala człowieka, a nie samo współczucie.

W Kościele katolickim jest dość miejsca dla ludzi, którzy dzisiaj są niewierzący, czy też są wielkimi grzesznikami, z tym, że ich włączenie następuje przez nawrócenie – powiedział w wywiadzie dla PAP przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki.

Polska Agencja Prasowa: Co w ocenie arcybiskupa jest największą szansą, a co zagrożeniem płynącym z trwającego synodu o synodalności?

Abp S. Gądecki: Każdy synod jest szansą. Zwołanie synodu przez papieża oznacza, że Kościół dostrzega nowe wyzwania, które domagają się wspólnej refleksji odnośnie do tego, jak należy na nie zareagować w sposób właściwy. Tym razem chodzi o synodalność, tzn. o Kościół synodalny, w którym jest więcej komunii, więcej misji i więcej uczestnictwa. Wszyscy ochrzczeni, kobiety i mężczyźni, powinni uczestniczyć w tej komunii, misji i uczestnictwie. Jest to równocześnie refleksja nad tym, jak poprawić relacje między świeckimi i duchownymi – bez zamazywania różnicy tych dwóch powołań, oraz nad tym, jak każda z tych grup może intensywniej zaangażować się w ewangelizację. Ta refleksja jest szczególnie potrzebna w czasach kroczącej sekularyzacji. Ryzyko wiąże się z myleniem powołań świeckiego i duchownego. Skutkiem tego jest m.in. sekularyzacja księży i klerykalizacja świeckich, za czym stoi najczęściej niedocenianie własnego powołania. Swoista rywalizacja między tymi powołaniami, która może się pojawiać, wynika – jak się wydaje – z mieszania pojęć. Teologiczna kategoria „służby” zostaje zastąpiona socjologiczną kategorią „elity”, a perspektywa zbawienia i świętości jest przesłonięta przez skupienie się na kategorii władzy. Z tego wynika dążenie do zmiany nauczania Kościoła na temat święceń kapłańskich kobiet, sprawy rozstrzygniętej definitywnie za pontyfikatu św. Jana Pawła II. Charakterystyczne jest, że zwolennicy tej zmiany nie przywołują racji ewangelicznych czy teologicznych, ale powołują się na argumenty całkowicie świeckie, takie jak np. zakaz dyskryminacji. Św. Paweł pisał do Tymoteusza, że tym, co potrzebne, aby toczyć „dobrą walkę”, jest wiara i czyste sumienie (1 Tm 1, 18-19). Myślę, że ani jednego, ani drugiego nie będzie brakować uczestnikom synodu.

PAP: Dlaczego w czasie obrad synodu w Pradze msze św. celebrowano poza kościołem, choć ten stał w pobliżu? Czy w ocenie Księdza Arcybiskupa, nie pokazuje to, że w pracach synodu nie Bóg jest w centrum, tylko człowiek, nie jego nauka, tylko ludzkie potrzeby, oczekiwania związane ze zmianami społecznymi i cywilizacyjnymi?

Abp Gądecki: Nie wyciągałbym z tego faktu tak dalece idących wniosków. Choć ostatecznie myślę, że był to błąd, wynikający z niedoceniania wagi liturgii. Msza św. w przypadku wielu spotkań czy konferencji jest niejako „przy okazji”. Jakimś usprawiedliwieniem tego stanu rzeczy być może było przejmujące zimno, jakie panowało w pobliskim kościele. Jednakże należy docenić fakt, że wierni na to zwrócili uwagę. W Rzymie będziemy sprawować liturgię w warunkach określonych prawem liturgicznym.

PAP: Czy słuszne, zdaniem Księdza Arcybiskupa jest tak szerokie otwieranie się Kościoła katolickiego na grupy ludzi, które odrzucają naukę Kościoła i przykazania – choćby te zawarte na kartach Pisma Świętego?

Abp Gądecki: Otwarcie jest konieczne. Należymy do Kościoła katolickiego, tzn. powszechnego, czyli pragnącego zbawienia każdego człowieka. Pan Jezus przyszedł na ziemię po to, aby zbawić wszystkich ludzi. Jeśli np. we Francji jedynie 3 proc. mieszkańców uczestniczy w niedzielnej Mszy św., czy z tego wynika, że Panu Jezusowi pozostałe 97 proc. Francuzów jest obojętne? Myślę, że w pytaniu pani nie chodzi o otwarcie, ale o niewłaściwie rozumiane otwarcie Kościoła. Kościół w swojej historii uczył się wartościowych rzeczy także od ludzi, którzy nie byli chrześcijanami. Chodziło jednak o sprawy, które to my powinniśmy odkryć, ale inni – za sprawą naturalnej wrażliwości sumienia – nas uprzedzili. To trochę tak, jak z ewangelicznym Samarytaninem, który uprzedził żydowskiego kapłana i lewitę w rozumieniu tego, co oznacza słowo „bliźni”. Niewłaściwe otwarcie polega na tym, że przyjmuje się rzeczy przychodzące ze świata, które nie pasują do Ewangelii, bądź są z nią wyraźnie sprzeczne. W symbolice chrześcijańskiej jednym z wyobrażeń wiernego była kaczka, która pływa po wodzie, ale nie nasiąka tym, po czym pływa. W Kościele jest dość miejsca dla ludzi, którzy dzisiaj są niewierzący, czy też są wielkimi grzesznikami, z tym, że ich włączenie następuje poprzez nawrócenie. Charles Péguy pisał o podwójnej rekrutacji świętych. Są świeci od urodzenia, którzy nigdy nie popełnili grzechu ciężkiego i są święci „z odzysku”, wielcy grzesznicy, którzy przeżyli wielkie nawrócenie.

PAP: Czy przyjęta formuła obrad synodu: słuchanie, przyjmowanie, nie zmierza do zagubienia podstawowego wymiaru tak charakterystycznego dla religii, zwłaszcza chrześcijańskiej, jak odniesienie do Boga. Czy dyskusje w czasie prac synodu nie skupiają się bardziej na poziomie humanizmu oraz tego, co my robimy bądź nie podejmujemy, czego oczekuje współczesny człowiek?

Abp Gądecki: Nie zawsze potrafimy słuchać, a to ważna umiejętność. Powinniśmy jednak po pierwsze słuchać Boga, stąd istotny jest czas modlitwy i adoracji. Ale winniśmy słuchać także drugiego człowieka, nawet jeśli jesteśmy przekonani, że nie ma racji. Aby móc wykazać człowiekowi błąd, trzeba go wpierw wysłuchać ze zrozumieniem. Problem zaczyna się wówczas, gdy w rozmowie zostaje naruszona równość stron, gdy jednym wolno mówić więcej niż drugim, gdy jedni mówią po to, aby zawstydzić drugich i zamknąć im usta. Jednak żeby rozmowa nie stała się płytka i horyzontalna, nieustannie trzeba powracać do wsłuchiwania się w głos Boga, tzn. do modlitwy, ale także do argumentu biblijnego i ciągłości Tradycji.

PAP: Jak można – przez samą otwartość, przyjmowanie drugiego i słuchanie siebie nawzajem – „zostać stopniowo przemienionym przez Ducha”, jak czytamy w dokumencie na stronie 13. Czy fundamentem przemiany nie jest, jak uczył tego Kościół przez wieki, stanięcie z pokorą w prawdzie i uznanie swojego grzechu, zaś kolejnym krokiem słuchanie Boga i wypełnianie Jego woli?

Abp Gądecki: Również rozpoznanie własnego grzechu zaczyna się do wsłuchania się w głos Boga i głos własnego sumienia. Jednak ważne jest, aby spotkanie nie przemieniło się w serię sesji terapeutycznych. Słyszałem o księdzu, który tak przejął się opowieścią nieszczęśliwego człowieka, że sam zaczął mówić głupstwa. Myślę, że słuchanie trzeba tu rozumieć jako jeden z etapów dialogu, a więc szczerej i racjonalnej rozmowy nastawionej na poszukiwanie prawdy. W końcu to Prawda wyzwala człowieka, a nie samo współczucie.