Wywiad z ks. prof. Michałem Hellerem z okazji 80. urodzin

"Wierzę, żeby rozumieć" to tytuł wywiadu-rzeki, jaki z ks. prof. Michałem Hellerem przeprowadzili Wojciech Bonowicz, Bartosz Brożek i ks. Zbigniew Liana. Koedycja wydawnictw Znak i CCPress ukaże się w księgarniach 16 marca z okazji 80. urodzin wybitnego filozofa i kosmologa.

12 marca ks. prof. Michał Heller, wybitny filozof i kosmolog, laureat prestiżowej Nagrody Templetona przyznawanej za pokonywanie barier między nauką a religią będzie obchodził 80. urodziny. Z tej okazji krakowskie wydawnictwa Znak i Copernicus Center Press przygotowały wywiad-rzekę "Wierzę, żeby rozumieć". Z Księdzem Profesorem rozmawiają Wojciech Bonowicz, Bartosz Brożek i ks. Zbigniew Liana.

"Zaczął edukację w radzieckim kołchozie, by po latach zająć się wyjaśnianiem natury Wszechświata. Członek gangu dziecięcego na Syberii, w Cambridge dzielił pokój z Hawkingiem. Pierwsze lata życia kapłańskiego upłynęły mu pod znakiem trudnych gier z władzami komunistycznymi.

Na seminariach w Castel Gandolfo spotykał się z Janem Pawłem II. Uważa, że Bóg - którego nazywa Wielkim Nieznajomym - uprawia matematykę. Dokonując obliczeń, widzi liczby i struktury matematyczne. W wolnych chwilach oddaje się zamiłowaniu do kryminałów i zabaw na symulatorach lotów" - czytamy na okładce książki.

Redaktor Wojciech Bonowicz zauważa, że ks. prof. Michał Heller po raz pierwszy tak wiele mówi o swoim życiu i o tym, jak z jego życia po kolei wyłaniały się rozmaite zainteresowania naukowe i filozoficzne. "Udało się go namówić na rozmowę z jednej strony bardzo osobistą, a z drugiej dobrze wprowadzającą w problematykę, którą on się zajmował" - mówi Bonowicz, który cytując Wojciecha Waglewskiego nazywa ks. prof. Hellera "osobowością wszechświatową".

"To jest ktoś, kto bardzo sprawnie porusza się po wielu różnych obszarach współczesnej nauki, filozofii, teologii, a także literatury i sztuki; interesuje się wieloma rzeczami i potrafi je ze sobą kojarzyć. To ktoś niewątpliwie na naszym polskim podwórku, ale nie tylko, wyjątkowy" - mówi współautor książki "Wierzę, żeby rozumieć".

"Dawniej budowano systemy teologiczno-filozoficzne. Dzisiaj takich systemów nie ma, natomiast niewątpliwie życie ks. Hellera jest taką syntezą. Jego myśl jest syntezą nieusystematyzowaną, powiedzielibyśmy w sensie tradycyjnej filozofii, ale dającą jedno z możliwych rozwiązań.

Człowiek poszukujący znajdzie niebanalne odpowiedzi na pytania o to dlaczego warto, by ksiądz zajmował się nauką, dlaczego warto, by chrześcijanie studiowali matematykę, logikę" - mówi ks. Zbigniew Liana. Współautor książki podkreśla, że publikacja to także "kawał historii Polski" opowiedziany życiem konkretnego człowieka, na którego myślenie niewątpliwie wpłynął kontekst w jakim żył.

Prof. Bartosz Brożek przywołuje w książce cytat z ks. prof. Hellera, który mówi, że jest naukowcem i księdzem, ale ma jedno powołanie. "Jak się słucha Michała, rozmawia z nim, to tam nie ma żadnej dwoistości. To jest życiorys, to jest życie, które ściśle splata się z nauką, z myślą - w tym sensie nie ma rozdwojenia na księdza i naukowca. Wydaje mi się, że w jakimś sensie jedno wspiera drugie. Być może Heller byłby gorszym naukowcem, gdyby nie był księdzem i gorszym księdzem gdyby nie był naukowcem" - mówi prof. Brożek.

Michał Heller urodził się 12 marca 1936 roku w Tarnowie. Jest absolwentem tarnowskiego seminarium duchownego i jego późniejszym wykładowcą, pierwszym dziekanem Wydziału Teologicznego w Tarnowie. Święcenia kapłańskie przyjął 26 kwietnia 1959 r. a następnie został wikariuszem w Ropczycach.

Dalsze studia podjął na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie w 1966 roku obronił doktorat z kosmologii relatywistycznej, zaś w 1969 roku uzyskał habilitację. W roku 1990 uzyskał tytuł profesora zwyczajnego Papieskiej Akademii Teologicznej przekształconej w 2009 r. w Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie. Jest pracownikiem Watykańskiego Obserwatorium Astronomicznego.

Jest twórcą modelu kosmologicznego wykorzystującego geometrię nieprzemienną do opisu zjawisk nielokalnych, które prawdopodobnie występowały w początkowych fazach ewolucji Wszechświata. Od lat pracuje nad połączeniem dwóch najważniejszych teorii fizycznych - Ogólnej Teorii Względności i mechaniki kwantowej.

Z najważniejszych idei stworzonych i propagowanych przez Michała Hellera wymienić trzeba program filozofii w nauce, czyli refleksji filozoficznej prowadzonej nie w całkowitym oderwaniu od nauki, ale w ścisłym kontekście teorii naukowych. Szczególną rolę w myśli ks. prof. Hellera odgrywa matematyka. W jego opinii, obiekty matematyczne są elementami teorii fizycznych, w nich formułowane są prawa fizyki.

W 2008 roku jako pierwszy Polak ks. prof. Michał Heller został laureatem Nagrody Templetona, przyznawanej za pokonywanie barier między nauką a religią. Nagrodę przeznaczył na ufundowanie Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, w którego działalność zaangażowane są dziś dziesiątki uczonych, głównie z krakowskiego środowiska, choć współpracownicy i uczniowie Hellera rozsiani są na całym świecie.

Centrum Kopernika robi to, co przez całe życie robił (i robi nadal) ks. prof. Heller: prowadzi badania, kształci studentów, organizuje konferencje naukowe, popularyzuje naukę przez spotkania z naukowcami, organizację dyskusji, publikacje artykułów popularnonaukowych (zwłaszcza na łamach serwisu GraniceNauki.pl oraz "Tygodnika Powszechnego") oraz bogaty kanał YouTube; wydaje naukowe i popularnonaukowe książki (poprzez oficynę Copernicus Center Press).

Ks. prof. Heller naukę zarówno rozwija, jak i popularyzuje, w licznych książkach i artykułach. Poza licznymi doktoratami honoris causa oraz Nagrodą Templetona ks. prof. Heller jest m.in. kawalerem Orderu Orła Białego, Złotego Krzyża Zasługi i Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, laureatem Medalu św. Jerzego oraz Super Wiktora Specjalnego.