"Cztery Pory Gierka" w Katowicach

Od 15 marca do 6 maja 2011 roku w Galerii Sektor I Centrum Kultury Katowice można oglądać wystawę Cztery pory Gierka. Polska 1970–1980 w zdjęciach z Agencji Forum.

Zdjęcia pochodzą z archiwum Agencji Forum, zaś ich autorami są: Krzysztof Barański, Jacek Barcz, Andrzej Baturo, Sławek Biegański, Maciej Billewicz, Romuald Broniarek, Michał Browarski, Erazm Ciołek, Marek Czasnojć, Janusz Fila, Lucjan Fogiel, Adam Hayder, Aleksander Jałosiński, Irena Jarosińska, Witold Kuliński, Roman Kotowicz, Michał Kułakowski, Bogdan Łopieński, Bohdan Majewski, Andrzej Marczak, Jerzy Michalski, Jacek Mirosław, Jan Morek, Wojciech Możdżyński, Hanna Musiałówna, Chris Niedenthal, Maciej Osiecki, Krzysztof Pawela, Edmund Pepliński, Wojciech Plewiński, Jan Rozmarynowski, Mirosław Stankiewicz, Zbyszko Siemaszko, Janusz Sobolewski, Marek Szymański, Andrzej Wiernicki, Krzysztof Wójcik.

Okres od wydarzeń grudniowych (1970), które utorowały Edwardowi Gierkowi drogę do władzy, do podpisania porozumień sierpniowych (1980), po których Gierka na stanowisku I Sekretarza KC PZPR zastąpił Stanisław Kania, na wystawie jest przedstawiony przez pryzmat pór roku. W fotografiach odbija się obraz państwa funkcjonującego w dużej mierze w rytmie przez nie wyznaczonym; do nich dopasowano partyjno-państwową obrzędowość, a zależność gospodarki, komunikacji, rolnictwa i zaopatrzenia od pogody sprawiała, że pory roku stały się w dowcipach czterema głównymi wrogami socjalizmu (nie na darmo we wszystkich krajach komunistycznych krążyły różne warianty żartu Nie potrzeba Bundeswehry, nam wystarczy minus cztery).

Zestawienie zatrzymanych w migawkach państwowych świąt, festiwali, wyborów do sejmu, zjazdów partii uwidacznia postępującą rytualizację partyjnych obrzędów i kostnienie systemu. Nowoczesność Polski lat 70., widoczna na fotografiach, okazuje się fasadą; obrazy modernizacji kraju i kolejnych inwestycji (m.in. budowa Trasy Łazienkowskiej, Dworca Centralnego, Huty Katowice) sąsiadują z widokiem pieszego pokonującego zaśnieżone chodniki w centrum stolicy na nartach czy pękających w szwach pociągów; mamy też fiaty 126p i traktory, którym towarzyszą krowy pasące się na trawnikach przed nowo wybudowanymi blokami z wielkiej płyty; pierwsze ciężarówki z coca colą i domowe bimbrownie.

Widać też, jak głęboko państwo realnego socjalizmu było osadzone na tradycyjnym fundamencie kulturowym i religijnym; tłumy w pochodach pierwszomajowych przeplatają się z tłumami w procesjach Bożego Ciała, a propagandowe afisze z wiejskimi kapliczkami. Jeśli przez chwilę przysłonięta przez obrazy codzienności twarz socjalizmu wydaje się bardziej ludzka, to za chwilę, m.in. na zdjęciach radomskiego czerwca, odsłania się drapieżny charakter systemu.

Wystawę dopełnia część portretowa z fotografiami artystów i twórców, którzy odcisnęli piętno na kształcie tamtej dekady, oraz wybór tekstów z ówczesnych dokumentów i prasy (m.in. Trybuny Ludu, Przekroju, Kobiety i Życia).