Odporyszów z lotu ptaka

Odporyszów słynie z sanktuarium maryjnego, którym opiekują się ojcowie Misjonarze, studzienki z cudowną wodą oraz postaci Jana Wnęka - ludowego rzeźbiarza, który „pozazdrościł ptakom” i latał na własnoręcznie skonstruowanej lotni.

Nie byłoby w tym może nic dziwnego, gdyby nie fakt, że Wnęk żył w XIX wieku. Był rzeźbiarzem samoukiem. Od 1855 pracował nad zleceniem odporyszowskiego proboszcza Stanisława Morgensterna – wykonywał rzeźby i płaskorzeźby przedstawiające sceny z Życia św. Rodziny, Mękę i Zmartwychwstanie Jezusa. Ksiądz chciał je umieścić w specjalnie wzniesionych kapliczkach, między którymi można było spacerować i modlić się. Na pomysł ten wpadł w czasie pielgrzymki do Rzymu. Dzisiaj w Odporyszowie przechadzać się można tzw. „Laskiem Siedmiu Boleści”, gdzie znajduje się kilka takich kapliczek.

Oprócz rzeźby Jan Wnęk interesował się lataniem. Obserwował ptaki, a swoją lotnię wykonał na wzór ptasich skrzydeł. Składała się ona ze szkieletu z drewna jesionowego oraz dopinanego do niego płótna, zaimpregnowanego olejem lnianym. Doczepiało się ją do tułowia oraz nóg z pomocą specjalnej uprzęży. W 1866 roku Wnęk wypróbował swoje „loty” startując z odporyszowkiego wzniesienia, niegdyś wału obronnego, a w czasie czerwcowych uroczystości odpustowych, skoczył z wieży kościoła o wysokości 45 metrów. Wzmianka o tym wydarzeniu znalazła się w kalendarzu krakowskim z 1867 roku, świadkiem lotu śmiałka był licznie zgromadzony tłum. Wnęk pokonał wtedy odcinek około dwóch kilometrów. Zachęcony sukcesem skakał z wieży kościoła jeszcze wielokrotnie z okazji różnych świąt. Swój ostatni lot odbył 20 czerwca 1869 roku. Niestety, coś poszło nie tak – mówiono, że wspólnik Wnęka, z którym pracował przy realizacji rzeźb do kaplic, podciął uprząż i wypchnął lotnika zbyt wcześnie. Rzeźbiarz spadł. Na skutek obrażeń zmarł 10 lipca. W 1991 roku przy kościele otwarto muzeum jego imienia. Można w nim oglądać dzieło ludowego artysty i konstruktora.

Sanktuarium w Odporyszowie zadziwia swoimi rozmiarami. Kościół powstał w latach 1672 – 1702. Jest jednonawowy, z krótkim prezbiterium, przy którym od północy znajduje się stara zakrystia zamieniona na kaplicę, a od południa nowa zakrystia dobudowana w 1928 roku.

Ściany świątyni pokryte są polichromią z ok. 1930 roku, odnowioną w połowie XX wieku. Na chórze zachowały się fragmenty malowideł z XVIII wieku, przedstawiających siedem grzechów głównych, św. Jacka oraz niezidentyfikowanego zakonnika.

W ołtarzu głównym, datowanym na połowę XVIII wieku, umieszczono wsławiony cudami wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz postaciami śś. Wojciecha i Stanisława. W 1570 roku obraz podarowała do nieistniejącego już drewnianego kościółka św. Małgorzaty rodzina Dębskich. Łaskami zasłynął w czasie wojen z Tatarami, Kozakami oraz Szwedami w XVI i XVII wieku. W 1680 roku nadano Matce Boskiej przydomek Zwycięskiej oraz nazwano ją „Królową Powiśla”, a kościół odporyszowski przez skojarzenia z cudowną obroną Jasnej Góry określono „Małą Częstochową Małopolski”. W 1937 roku odbyła się koronacja obrazu koronami papieskimi.

Po obu stronach obrazu stoją figury śś. Jana Chrzciciela oraz Ekspedyta. Pozostałe ołtarze pochodzą również z XVIII wieku, znajdują się w nich przedstawienia m. in. Chrystusa Bolesnego, św. Józefa (dzieło ks. Henryka Krzyszkowskiego z XX w.) oraz św. Katarzyny. W okna wstawiono witraże z krakowskiej firmy Żeleńskich.

Opiekunami sanktuarium od 1905 roku są księża misjonarze. W jednym z ołtarzy bocznych znajduje się wizerunek ich założyciela, św. Wincentego a Paulo.