Konferencja rektorów głęboko zaniepokojona zmianami w wykazie czasopism naukowych

Wyrażamy głębokie zaniepokojenie wprowadzonymi 9 i 18 lutego 2021 r. przez MEiN, bez konsultacji z Komisją Ewaluacji Nauki, zmianami w wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych – napisało Prezydium Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich.

Resort edukacji opublikował 9 lutego nowy, rozszerzony wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych. W piątek ukazała się na stronie resortu zmiana i sprostowanie w sprawie tego wykazu. Jak poinformował wówczas resort, wprowadzone kolejne zmiany dotyczą zwiększenia liczby punktów przypisanych 96 czasopismom naukowym, w tym podniesienia do 40 punktów punktacji 79 polskim czasopismom z zakresu nauk humanistycznych, społecznych i teologicznych, ujętym w bazie Web of Science lub Scopus, ujęcia w wykazie 5 nowych czasopism naukowych i korekty tytułów 8 czasopism naukowych.

"Wyrażamy głębokie zaniepokojenie wprowadzonymi 9 i 18 lutego 2021 roku przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, bez konsultacji z Komisją Ewaluacji Nauki, zmianami w wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych. Ogłoszona aktualizacja listy czasopism budzi uzasadnione wątpliwości środowiska akademickiego" – napisał przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP) prof. Arkadiusz Mężyk.

Dodał, że wprowadzone zmiany dotyczą głównie dziedziny nauk humanistycznych i dziedziny nauk społecznych.

"Podwyższanie punktacji czasopismom wydawanym w Polsce, niepoparte stosowną metodyką oceny, nie służy jakości polskiej nauki, w tym także polskiej humanistyce. Jest to działanie, które w dłuższym czasie – wbrew oczekiwaniom MEiN – spowoduje marginalizację osiągnięć polskich uczonych i przyczyni się do spadku jakości prowadzonych badań" – wskazał szef KRASP.

Prof. Mężyk przypomniał, że od wyniku ewaluacji dyscyplin zależą decyzje dotyczące finansowania ośrodków naukowych, ale także uprawnień do prowadzenia kształcenia oraz nadawania stopni naukowych, dlatego – w jego ocenie – "nowy wykaz czasopism oznacza wyeliminowanie kryterium jakości naukowej i prowadzi do międzynarodowej marginalizacji i izolacji polskiej nauki".

"Podkreślić należy także, że sposób podejmowania decyzji o zmianie w wykazie czasopism świadczy o zlekceważeniu wypracowanych środowiskowo norm jakości nauki i prowadzi do utraty zaufania do polityki naukowej państwa" – zaznaczył.

Dodał, że kryterium jakościowe stanowiło podstawę przeprowadzonej reformy szkolnictwa wyższego.

"Ewaluacja działalności naukowej miała być bardziej zobiektywizowana, przewidywalna i motywująca do budowania międzynarodowej pozycji polskiej nauki, w tym humanistyki. Ostatnie decyzje MEiN dotyczące wykazu czasopism podważają te istotne założenia reformy szkolnictwa wyższego" – podkreślił szef KRASP.

Prof. Mężyk przyznał, że istotna część efektów pracy naukowej w niektórych dyscyplinach nauki jest publikowana w polskich czasopismach spoza baz międzynarodowych, m.in. ze względu na lokalny charakter tematyki tych badań.

"W tym kontekście proponujemy utworzenie dodatkowej listy polskich czasopism o wyjątkowym znaczeniu dla rozwoju gospodarki, życia społecznego i kultury. Publikacje w tych czasopismach, także tych nieobecnych w międzynarodowych bazach, mogłyby zostać wykorzystane w procesie ewaluacji do zobiektywizowania oceny wpływu badań naukowych na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki" – zaznaczył.

Dodał, że takie rozwiązanie umożliwi dalsze doskonalenie czasopism krajowych, a jednocześnie środowiskom naukowym stworzy możliwość rozwijania m.in. działalności kulturotwórczej, naukowo-technicznej czy społecznej.

"Uważamy natomiast, że do oceny osiągnięć badawczych uzyskanych w jednostce naukowej w ramach pierwszego kryterium ewaluacji powinna służyć podstawowa lista czasopism rejestrowanych w międzynarodowych bazach publikacji, proponowana zgodnie z zapisami ustawy przez Komisję Ewaluacji Nauki, i ulegająca ewentualnym modyfikacjom zgodnie z uznanymi kryteriami i na wniosek tej komisji" – napisał Mężyk.

Po opublikowaniu zaktualizowanego wykazu i głosach ze strony środowiska naukowego resort edukacji informował, że zmiany w punktacji czasopism wypływają z potrzeby realizacji naczelnego celu działania ministerstwa, jakim jest troska o właściwy rozwój i jakość polskiej nauki.

"Rozwój ten na chwilę obecną wymagał docenienia starań uczonych z dziedziny humanistyki i nauk społecznych, którzy nie mieli należytej szansy prezentowania swych badań naukowych w języku polskim w periodykach krajowych, posiadających znaczącą wartość punktową. Istniała i nadal istnieje potrzeba dowartościowania punktowego wielu czasopism z obszaru humanistyki i nauk społecznych, które z racji specyfiki swych badań nie doczekały się docenienia tak na świecie, jak i w kraju" – przekazało MEiN.

Resort edukacji wskazał również, że "liczne czasopisma funkcjonujące w kulturze polskiej, odgrywające poważną rolę w rozwoju całych obszarów wiedzy albo nie były obecne na listach albo ich wartość była zaniżona". Zatem – czytamy – "aby sprostać formalnym wymogom, jakie nakładane są na świat nauki, uczeni zmuszeni byli do publikacji albo w periodykach nisko punktowanych, albo do publikacji w językach obcych poza krajem, przy jednoczesnej konieczności dokonywania poważnych opłat, co hamowało prace badawcze, jak i wpływało na ich jakość oraz oddziaływanie na kulturę oraz naukę polską".

MEiN wyjaśniło, że zasadniczym kryterium była "jakość publikacji oraz ich oddziaływanie we właściwym obszarze wiedzy". "Brano pod uwagę przede wszystkim wkład w rozwój badań naukowych, wierność właściwemu celowi badań naukowych jakim jest poznawanie prawdy i jej obrona w kulturze, a także siłę oddziaływania czasopism we właściwych dla nich dziedzinach badań i ich związek z kulturą narodową oraz ich rolę w umacnianiu tożsamości cywilizacyjnej kultury polskiej".