Nowy premier Izraela. „Były komandos, milioner, ortodoksyjny żyd”

Zaprzysiężony w niedzielę wieczorem 13. premier w historii Izraela, Naftali Benet, szef nacjonalistycznej partii Jamina, jest byłym komandosem, milionerem i ortodoksyjnym żydem. Sam siebie uważa za bardziej prawicowego, ale też bardziej nowoczesnego od rządzącego przez ostatnie 12 lat Benjamina Netanjahu.

Dzięki przeniesieniu w maju swojego poparcia z Netanjahu na lidera opozycji Jaira Lapida, czym zapewnił sobie stanowisko premiera, Benet trafił na pierwsze strony gazet nie tylko w Izraelu, ale także w międzynarodowych mediach.

Jednak sprawowanie władzy przy szerokiej koalicji ośmiu partii nie będzie łatwe. Wg komentatorów to najdziwniejszy, najbardziej różnorodny i jednocześnie problematyczny rząd w izraelskiej historii, ponieważ kapitaliści zasiadają obok socjalistów, konserwatyści przy liberałach, świeccy Izraelczycy przy religijnych i - po raz pierwszy w historii Izraela - muzułmanie z żydami.

- Zdolność Beneta do stworzenia wokół siebie aury autorytetu i przywództwa, z jednej strony, a jednocześnie utrzymywanie kruchej równowagi między jego bardzo odmiennymi partnerami, zadecyduje o perspektywach jego i koalicji w nadchodzących miesiącach - ocenia dziennikarz Ben Kaspit w portalu Al-Monitor.

Urodzony w 1972 r. w Hajfie Benet jest synem amerykańskich imigrantów. Po uzyskaniu dyplomu z prawa na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie przeniósł się do Stanów Zjednoczonych i założył startup Cyota, oferujący oprogramowanie do zwalczania oszustw m.in. w bankowości internetowej, który została sprzedany w 2005 r. za 145 mln dolarów. Następnie szefował firmie technologicznej Soluto, którą kupiono cztery lata później za 130 mln dolarów.

Po powrocie do Izraela został szefem sztabu ówczesnego przywódcy opozycji i szefa partii Likud, Benjamina Netanjahu. Łączyły ich polityczne poglądy, związki z USA (Netanjahu spędził znaczną część życia w Stanach) oraz służba wojskowa, którą obaj odbyli w elitarnej jednostce sił specjalnych Sajjeret Matkal.

Po opuszczeniu Likudu Benet dołączył do religijno-syjonistycznej partii Żydowski Dom (Habajit Hajehudi) i w 2013 r. dostał się po raz pierwszy do parlamentu. Następnie pełnił funkcję ministra w każdym rządzie koalicyjnym do 2019 r., kiedy to jego nowo utworzony sojusz Nowej Prawicy nie zdobył żadnych miejsc w Knesecie. Zaledwie 11 miesięcy później Benet wrócił do parlamentu jako szef partii Jamina (hebr. W prawo).

Często opisywany jako nacjonalista lub nawet skrajny nacjonalista sam o sobie powiedział, że jest „zawsze trochę bardziej na prawo” od Netanjahu.

Benet opowiada się za Izraelem jako żydowskim państwem narodowym, popiera żydowskie roszczenia historyczne i religijne do Zachodniego Brzegu Jordanu, Wschodniej Jerozolimy oraz Wzgórz Golan, czyli terytoriów okupowanych przez Izrael od wojny sześciodniowej w 1967 r.

Od dawna broni także prawa do osiedlania się Żydów na Zachodnim Brzegu (w latach 2010-2012 był przewodniczącym Rady Jesza, politycznej grupy reprezentującej osadników żydowskich). A ponad 600 tys. izraelskich osadników, mieszkających na Zachodnim Brzegu i we Wschodniej Jerozolimie, co niemal przez całą społeczność międzynarodową uważane jest za nielegalne, stanowi jedną z najbardziej spornych kwestii między Izraelem a Palestyńczykami, którzy dążą do usunięcia ich stamtąd i ustanowienia na tym terenie niepodległego państwa.

W przemówieniu w 2013 r. Benet, który dotąd często posługiwał się ostrą retoryką, użył szczególnej metafory, by wyjaśnić, czemu konflikt z Palestyńczykami jest nierozwiązywalny i co oznaczałoby ustanowienie państwa palestyńskiego kosztem „biblijnej Ziemi Izraela”, jak nazywają religijni syjoniści Zachodni Brzeg Jordanu.

Wydaje się jednak, że Benet jest także politycznym pragmatykiem. Przed marcowymi wyborami, by zapewnić sobie głosy konserwatywnych wyborców, podpisał zobowiązanie o nieprzystąpieniu do rządu szefa centrowego Jesz Atid, Jaira Lapida, a współpracę z islamistyczną partią Raam nazwał „legitymizacją Bractwa Muzułmańskiego" i "czymś kompletnie szalonym”. Obecnie obie partie znajdują się w kierowanym przez niego rządzie, a Lapid we wrześniu 2023 r. ma zgodnie z umową koalicyjną zastąpić Beneta na stanowisku premiera.

W ostatnich tygodniach Benet znalazł się pod silną presją ze strony konserwatywnych wyborców, by nie dołączać do przeciwników Netanjahu. Niektórzy z nich protestowali przed jego domem, a on sam otrzymał nawet groźby śmierci, w wyniku czego wzmocniono jego ochronę.

- Wybrałem to, co najlepsze dla Izraela - wyjaśnił swoją decyzję Benet.

Pierwszy noszący jarmułkę szef rządu Izraela identyfikuje się jako nowoczesny ortodoks, to znaczy łączy przestrzeganie żydowskiego prawa z akceptacją nowoczesności. Jego praktyka religijna jest nie aż tak surowa, jak w przypadku innych ortodoksyjnych polityków. Nowy premier - na przykład - podaje rękę kobietom, a jego żona Gilat, która pochodzi ze świeckiej rodziny, nie zakrywa włosów.

PAP/dm