TK o dostępie do zawodu adwokata

Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnie we wtorek, czy zgodne z konstytucją było otwarcie w 2009 r. dostępu do zawodu adwokata dla osób, które nie odbyły aplikacji adwokackiej, a nawet nie zdawały egzaminu, ale mają kwalifikacje i praktykę prawniczą.

Z wnioskiem o to zwróciła się do Trybunału Naczelna Rada Adwokacka (NRA). Otwarcie zawodu adwokata dla dużej grupy prawników, którzy nie mają za sobą aplikacji adwokackiej i egzaminu adwokackiego, przyniosła nowelizacja Prawa o adwokaturze z 2009 r.

W wyniku tej nowelizacji na listę adwokatów mogły - i nadal mogą - zostać wpisane osoby, które zdały egzamin sędziowski lub prokuratorski, pracowały co najmniej trzy lata w kancelariach lub spółkach adwokackich czy radcowskich i wykonywały czynności wymagające wiedzy prawniczej bezpośrednio związane z udzielaniem pomocy prawnej.

Nowelizacja pozwoliła też dopuścić do egzaminu adwokackiego, bez odbycia aplikacji, doktorów nauk prawnych mających taką samą praktykę. Dotyczy to również innych prawników, którzy mogą zdawać egzamin bez aplikacji adwokackiej, jeśli mają za sobą pięcioletni okres pracy w kancelariach lub spółkach adwokackich czy radcowskich, przy czym nie musi to być praca na etacie, może być również na podstawie umów-zleceń i o dzieło.

NRA zwróciła się do TK, by stwierdził niekonstytucyjność przepisów, które wprowadziły takie możliwości. Zakwestionowała też nowy model egzaminu adwokackiego, w tym głównie brak egzaminu ustnego i ograniczenie się do testów. Zdaniem Rady taki model egzaminu "sprawdza dość elementarną wiedzę prawniczą, a nie umiejętność jej stosowania".

Według NRA podział zadań między ministra sprawiedliwości i samorząd adwokacki przy organizacji egzaminu wkracza w kompetencje tego samorządu, wskazane w art. 17 konstytucji, który mówi, że samorządy zawodów zaufania publicznego (takich jak adwokacki - PAP) sprawują pieczę nad wykonywaniem tych zawodów.

Z wnioskiem NRA nie zgodził się Sejm i prokurator generalny - ich zdaniem żaden z zakwestionowanych przepisów nie narusza konstytucji.

Trybunał już dwukrotnie rozpatrywał przepisy dotyczące otwarcia w 2009 r. dostępu do zawodów prawniczych, z tym że wówczas zajmował się rozszerzeniem dostępu do zawodów: radcy prawnego i notariusza.

W wyroku z 12 marca 2012 r. (sygn. K 3/10) TK badał przepisy zwalniające z obowiązku zdawania egzaminu i odbycia aplikacji radcowskiej. Natomiast wcześniej, 30 listopada 2011 r. (sygn. K 1/10), oceniał przepisy zwalniające z odbycia aplikacji notarialnej. W obu wyrokach Trybunał orzekł, że otwarcie dostępu do zawodów radcy prawnego i notariusza było zgodne z konstytucją.