Z kart historii: Narodziny szczypiorniaka

Dzień 29 października 1917 roku przyjęło się uznawać za datę narodzin piłki ręcznej, choć nie jest to nie do końca zgodne z prawdą. Historia szczypiorniaka sięga bowiem XIX wieku. Niektórzy twierdzą, że jeszcze wcześniej. Ale po kolei...

Podobieństw do szczypiorniaka doszukiwać można się już w zabawie zwanej herpastum, w którą z zamiłowaniem grywali legioniści w starożytnym Rzymie, czy fangballspiel w średniowiecznych Niemczech. Badania archeologiczne potwierdziły, że grenlandzcy Inuici także uprawiali sport w sposób przypominający piłkę ręczną.

W 1898 roku duński nauczyciel, Holgar Nilsen, wprowadził do szkół grę biegową, w której podania i rzuty wykonywano rękami. Brało w niej udział czternastu zawodników podzielonych na dwa siedmioosobowe zespoły. Grę nazwano handbold. W Czechach i na Słowacji grano natomiast w hazenę (z czeskiego: hazeti - "rzucać"), którą wyróżniało to, że uczestnicy - podzieleni na obrońców, pomocników i atakujących - przypisani byli do stref w których wolno było im się poruszać. Hazena w pierwszych dekadach dwudziestego wieku rozwijała się niezależnie od piłki ręcznej, w 1934 roku rozegrano nawet mistrzostwa świata w tej dyscyplinie, a Polska zdobyła brązowy medal. Później zainteresowanie grą zamarło.

29 października 1917 niemiecki nauczyciel Max Heiser opublikował zbiór zasad gry, zwanej torball (piłka bramkowa). Grano na boiskach o wymiarach 40 na 20 metrów, później pole powiększono do wymiarów 80 na 40 metrów. Wedle założeń Heisera torball miał być dyscypliną kobiecą, ale w 1919 roku zasady gry rozwinął Carl Schelenz, wprowadzając przepisy uatrakcyjniające tę dyscyplinę dla mężczyzn.

Z różnych odmian wyłoniły się dwie wersje piłki ręcznej: siedmioosobowa - zwana duńską - oraz jedenastoosobowa (tzw. niemiecka). Ta druga dotarła do Polski już w 1918 roku. Grywali w nią internowani żołnierze Legionów Polskich. Od nazwy miejscowości, w której zlokalizowany był obóz - Szczypiorno (obecnie dzielnica Kalisza), wzięła się polska nazwa "szczypiorniak".

Pierwsze mistrzostwa świata w obu wersjach piłki ręcznej zorganizowano w 1938 roku w Niemczech, a gospodarze zostali zwycięzcami obu turniejów. Po II wojnie światowej odmiana jedenastoosobowa stawała się coraz mniej popularna i dziś już niewiele osób pamięta, że istniała.

Choć najwieksze sukcesy polskiej piłki ręcznej związane są nierozerwalnie z współczesną męską kadrą, prowadzoną przez Bogdana Wentę, to nie są one jedynymi. W 1976 r. w Montrealu reprezentacja szczypiornistów zdobyła brązowy medal olimpijski pod wodzą duetu szkoleniowców Stanisław Majorek i Janusz Czerwiński, a w 1982 r. Polacy zajęli 3. miejsce w Mistrzostwach Świata w Niemczech. Najlepszy dotychczas wynik w historii startów kobiecych reprezentacji odnotowano w 1985 r, gdy w Korei Południowej Polki stanęły na trzecim stopniu podium Młodzieżowych Mistrzostw Świata.