Jezuici w II Rzeczypospolitej - konferencja

Program konferencji

14.00 Otwarcie konferencji

Słowo wprowadzenia - dr Stanisław Cieślak SJ

• część pierwsza Historia i jezuici

prowadzący prof. dr hab. Roman Darowski
Znawca kultury jezuickiej – ks. Stanisław Bednarski SJ (1896-1942)
dr Stanisław Cieślak SJ – Akademia Ignatianum w Krakowie
Warsztat naukowo-badawczy historyka zorganizowany przez ks. Stanisława Bednarskiego SJ (1896-1942) w Krakowie
mgr Dorota Pawełczyk – Uniwersytet Warszawski
Ojciec Stanisław Bednarski SJ (1896-1942) i jego wkład w badania nad dziejami szkolnictwa jezuickiego w Polsce
mgr Anna Kowalska - Akademia Ignatianum w Krakowie
Jan Aleksander Poplatek SJ (1903-1955) - historyk i biograf Towarzystwa Jezusowego
mgr Urszula Marecka-Danesi - Akademia Ignatianum w Krakowie

• część druga Kultura i filozofia

prowadzący dr Ewa Dybowska
Franciszek Kwiatkowski SJ (1888-1949) jako filozof
prof. dr hab. Roman Darowski SJ – Akademia Ignatianum w Krakowie
Orędownik idei unijnej i prekursor ekumenizmu. O życiu i działalności ks. Jana Urbana SJ (1874-1940)
prof. dr hab. Jan Draus – Uniwersytet Rzeszowski
Krytyk „krakowskiego dekadentyzmu” ks. Jan Pawelski SJ (1868-1944)
dr Monika Stankiewicz-Kopeć – Akademia Ignatianum w Krakowie
Zagadnienia naukowe i filozoficzne w dorobku pisarskim Feliksa Hortyńskiego SJ (1869-1927)
dr hab Bogdan Lisiak – Nowy Sącz
Ks. Marian Józef Morawski SJ (1881-1940) – intelektualista, subtelna dusza i „świadek pochodu świętych”
dr Bogdan Stańkowski SDB – Akademia Ignatianum w Krakowie
Stanisław Sopuch SJ (1869-1941) w służbie Kościoła i Zakonu
prof. dr hab. Ryszard Terlecki – Akademia Ignatianum w Krakowie

• część trzecia Wychowanie i społeczeństwo

prowadzący dr Stanisław Cieślak SJ
Wychowanie prorodzinne w myśli społeczno-pedagogicznej ks. Stanisława Podoleńskiego SJ (1887-1945)
dr hab. Janina Kostkiewicz, prof. UJ – Uniwersytet Jagielloński
Teofil Bzowski SJ (1873-1959), wychowawca i autor literatury młodzieżowej
prof. dr hab. Ludwik Grzebień SJ – Akademia Ignatianum w Krakowie
Małżeństwo, rodzina, wychowanie i oświata w poglądach księdza Alojzego Warola SJ (1859-1936)
mgr Anna Chmura – Akademia Ignatianum w Krakowie
Skromny, prosty i nie taki – Władysław Wojtoń SJ (1869-1948) w duszpasterstwie i edukacji
dr Katarzyna Jarkiewicz – Akademia Ignatianum w Krakowie
Mieczysław Kuznowicz SJ (1874-1945) – opiekun, wychowawca i przyjaciel młodzieży
dr Andrzej Grudziński – Akademia Ignatianum w Krakowie
Józef Bok SJ (1886-1952) – „pomysłowy i ruchliwy przyjaciel dzieci”
dr Beata Topij-Stempińska – Akademia Ignatianum w Krakowie
Jan Kanty Rostworowski SJ (1876-1963) – w służbie Kościołowi i Ojczyźnie
dr Ewa Dybowska – Akademia Ignatianum w Krakowie
podsumowanie i zakończenie konferencji

Słowo wstępne:

Społeczeństwo, kultura, wychowanie w poglądach polskich jezuitów okresu II Rzeczypospolitej, pod. red. S. Cieślaka SJ i B. Topij-Stempińskiej, Wydawnictwo WAM, Akademia Ignatianum w Krakowie, Kraków 2012, s. 7-8.

W XIX wieku pod zaborami istniała na ziemiach Rzeczypospolitej jedynie Prowincja Galicyjska Towarzystwa Jezusowego. Obejmowała ona ziemie polskie włączone do monarchii austriackiej. W ramach autonomii galicyjskiej jezuici polscy rozwinęli szeroką działalność, która nie ograniczała się tylko do prac duszpasterskich, ale także nawiązywała do chlubnych kart szkolnictwa jezuickiego (Lwów, Tarnopol i Chyrów). Oddawali się również pracy pisarskiej i rekolekcyjnej, zakładali bractwa i stowarzyszenia katolickie (zwłaszcza sodalicje mariańskie), uczestniczyli w życiu kulturalno-społecznym narodu pod zaborami, zabierali głos na łamach prasy w sprawach aktualnych, brali udział w różnego rodzaju zjazdach i kongresach w kraju i za granicą, podejmowali trud wychowawców młodzieży oraz udzielali się jako społecznicy. Podjęli działalność misjonarską w Afryce, Stanach Zjednoczonych i Australii. Przed I wojną światową jezuici budzili i podtrzymywali ducha patriotyzmu w narodzie, m.in. przez misje ludowe i publikacje książkowe oraz – zgodnie z encykliką Rerum novarum papieża Leona XIII – podjęli posługę w środowiskach robotniczych oraz formowali katolickie elity intelektualne.

Urodzeni w okresie niewoli, w sposób nieskrępowany i na szerszą skalę jezuici polscy podjęli działalność po I wojnie światowej, która po 123 latach zaborów przyniosła Rzeczypospolitej upragnioną wolność. Z chwilą odzyskania niepodległości Prowincja Galicyjska Towarzystwa Jezusowego przemianowana została na Prowincję Polską, a w 1926 roku podzielono ją na dwie odrębne Prowincje: Wielkopolsko-Mazowiecką i Małopolską. Dynamiczny rozwój jezuitów polskich, których wkład w odbudowę odrodzonej Ojczyzny jest znaczny, zahamował wybuch II wojny światowej. W wyniku represji ze strony okupanta hitlerowskiego jezuici polscy ponieśli duże straty osobowe. Wielu z nich przeszło przez niemieckie więzienia i obozy koncentracyjne. Niektórzy z nich zmarli w tragicznych okolicznościach za wiarę i Ojczyznę. Po 1945 roku jezuici prowadzili w Polsce działalność ograniczoną przez komunistyczny reżim walczący z Kościołem katolickim.

Niniejsza publikacja, która jest owocem pracy zbiorowej, pragnie zaznajomić współczesnego czytelnika z problematyką społeczeństwa, kultury i wychowania w poglądach polskich jezuitów w okresie II Rzeczypospolitej. W publikacji zamieszczono sylwetki kilkunastu jezuitów wybranych z szerokiego grona. W większości przypadków szczyt ich twórczej aktywności przypadł na okres międzywojenny, kiedy jezuici rozwinęli szeroką działalność na wielu płaszczyznach. Postaci zostały ukazane w sposób syntetyczny na tle ogólnych wydarzeń oraz omówione na podstawie materiałów archiwalnych oraz najnowszej literatury przedmiotowej. Dokonano także analizy ich dorobku pisarskiego.

Stanisław Cieślak SJ