Apolloniusz
Męski odpowiednik imienia żeńskiego Apolonia wywodzi się z języka greckiego, gdzie Apoll-nios 'należący do Apollona' formalnie jest przymiotnikiem od imienia boga Apollona, opiekuna sztuk pięknych, śpiewu itp. Już ze starożytności znamy kilka postaci noszących to imię, m.in. Apoloniusz z Tiany, słynny pitagorejczyk z I w., którego dzieje stały się w Polsce znane w okresie renesansu. Jak większość imon greckich, również Apoloniusz przyszedł do nas za pośrednictwem łaciny (Apollonius), z której wyrazy z końcowym -ius często przejmowano jako -i(j)usz. Należy w końcu podkreślić, że u podstaw tego i kilku innych imion osobowych stoi imię APOLLO. W języku polskim występuje rzadko.
Odpowiedniki obcojęz.: łac. Apollonius, fr. Appolone, hiszp. Apolonio, ros. Apollon, Apollonij, wł. Apollonio.
Święci noszący imię Apoloniusz występują w martyrologiach stosunkowo często. Nie są to jednak postacie, które z pomroki czasów starożytnych wyłaniałyby się wyraziście. Nakreślić sylwetki niektórych z nich byłoby rzeczą niemożliwą. Niejednokrotnie sądzić wolno, iż w redagowaniu dawnych martyrologiów zaszły pomyłki, zdwojenia imienia lub inne przeinaczenia. Jedyną wyrazistą postacią w gromadzie świętych Apoloniuszów jest:
Apoloniusz, męczennik rzymski - został ścięty za wiarę około r. 185, w każdym razie w czasie panowania cesarza Kommoda (180-188) oraz sprawowania funkcji prefekta pretorium przez Perennisa (183-185). Będąc przesłuchiwanym przez tego ostatniego, Apoloniusz, który był mężem uczonym, biegłym w filozofii, wygłosił ze swadą apologię religii chrześcijańskiej. Mówi nam o tym krótko Euzebiusz w swej Historii kościelnej (5, 21) oraz w zaginionym zbiorze akt męczeńskich. Zbiór ten oparty był niewątpliwie na opisie, odkrytym w ormiańskiej i greckiej wersji pod koniec XIX w. Na podstawie tych źródeł trudno przypuszczać, aby apologia, którą wygłosił Apoloniusz, była uprzednio ujęta na piśmie, toteż uczeni odrzucają amplifikacje i nieścisłości, którymi św. Hieronim wzbogacił postać Apoloniusza w swych De viris illustribus. Uczynił on tam Apoloniusza senatorem i jednym z pierwszych chrześcijańskich pisarzy apologetów. Św. Apoloniusz wspominany jest 21 kwietnia.