Iwan

Jakkolwiek słowiańskie Iwan odpowiada naszemu Janowi, idziemy tu za hagiograficzną tradycją Zachodu, która zgodnie ze średniowiecznymi zapisami (Ivanus) wyodrębniła to imię i traktuje z osobna. Zwykle chodzi zresztą o samego Iwana Czeskiego. My dodatkowo hasłem tym obejmiemy świętego bułgarskiego oraz dwóch świętych Kościoła rosyjskiego.

Iwan, pustelnik czeski. Miał być synem dalmatyńskiego księcia Gestimulusa. Odrzucając godność panującego, która mu zagrażała, uciekł do Czech i przez czternaście lat przebywał jako pustelnik w grotach pomiędzy Pragą a Karlštejnem. Zmarł 24 czerwca 904 r. Na jego grobie wybudowano najpierw kaplicę, a następnie w pobliżu ufundowano opactwo benedyktyńskie. Wspominano go także w dniu 2 lutego. Dziś poza granicami Czech prawie go nie znają.

Iwan Rylski. Urodził się między r. 876 a 880. Wcześnie został pustelnikiem w odludnym miejscu w górach Riła (w północno-zachodniej Bułgarii), ale, jak inni anachoreci średniowieczni, przyjął z czasem uczniów i około r. 928, mając ich już około trzydziestu, utworzył z nimi klasztor. Monastyr miał się stać najpierw ważnym ośrodkiem umocnienia Cerkwi bułgarskiej wśród ludu, potem także bastionem przetrwania kultury i piśmiennictwa bułgarskiego, zagrożonych panowaniem tureckim. Iwan zmarł 18 sierpnia 946 r. Stał się od razu jednym z najbardziej popularnych świętych w kraju. Ale pod panowaniem bizantyńskim, które tego kultu nie popierało, cześć nieco zanikła. Jeszcze w X stuleciu relikwie przeniesiono do Sofii. W Ryle istniała jednak zawsze tzw. Stara Postnica, gdzie miała się znajdować pierwotna pustelnia Iwana, względnie miejsce jego pierwszego grobu. Kult ożył w okresie drugiego państwa bułgarskiego. Stosunkowo późno zajęli się też bułgarskim świętym hagiografowie bizantyńscy. Potem koleje kultu związane były ze zmieniającymi się losami klasztoru. Odbudowano go w XIX stuleciu po wielkim pożarze z r. 1833.

Iwan z Ustiuga. Pochodził z Puchowa, małej miejscowości położonej pod Ustiugiem Wielkim (na północny wschód od Wołogdy). Wcześnie oddał się temu rodzajowi ascezy, który nawiązywał do 1 Kor 2, 14 oraz do przykładu saloi, znanych z Syrii i Grecji. Należało mianowicie stać się jurodiwym, szalonym dla Chrystusa, a więc zachowywać się tak, jakby się było niespełna rozumu. W rzeczy samej Iwan noce spędzał na modlitwie, a za dnia, pogrążony w rozmyślaniach, wędrował ulicami miasta. Przeciw takiemu trybowi życia protestowała matka, ale gdy owdowiała, sama została mniszką, a następnie przełożoną w klasztorze Orłowskim. Iwan zmarł 29 maja 1494 r. Nad jego grobem wybudowano kościół. Synod moskiewski zaliczył go w r. 1647 w poczet świętych.

Iwan Wodonosiec. Był przedstawicielem tej samej szczególnej ascezy, o której mówiliśmy w biogramie poprzednim, ale żył znacznie później. Do Moskwy przybył z salin północnych, spod Wołogdy. Życie spędził na ulicach miasta, chodząc po nich boso, niemal nagi i dierżąc w rękach wiązkę bierwion. Borysowi Godunowowi miał w twarz wyrzucać, że uzurpuje sobie władzę. Przepowiadał też inne klęski krajowi. Zmarł w cerkwi Matki Boskiej Opiekunki w r. 1589. Pochowano go w krypcie cerkwi Wasilija Błażennego. Wspomnienie obchodzono w dniu 3 lipca.