Krystyn

Jest to imię pochodzące z języka łacińskiego, od imienia Christinus. Forma Christinus utworzona jest od imienia Christus za pomocą sufiksu -inus, który wskazuje na przynależność, pochodzenie. Christinus - to 'należący do Chrystusa, Chrystusowy'. Imię powstało w kręgach chrześcijańskich na wzór imion rzymskich. Obok formy męskiej było też imię żeńskie Christina (pol. Krystyna).

W Polsce imię poświadczone od r. 1204 w formach: Krzysztyn, Krystyn, Krzyszten, Krysten. W formach skróconych i spieszczeniach Krzyszek, Krzysztek mieszało się z imieniem (w formach skróconych) Krzysztof.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Christinus, fr. Christian, niem. Christin, wł. Cristino.

Święci, a zwłaszcza błogosławieni, którzy nosili to imię, są dość liczni. Przeważnie byli to cystersi. Ponieważ jednak w zakonie rzadko dbano o cześć własnych świątobliwych wyznawców, kult tych Krystynów nie zatoczył szerszych kręgów i na ogół nie wychodził poza mury klasztorne. Z tych też powodów możemy ich tu pominąć. Zwięźle przedstawimy tylko cztery sylwetki takich, którzy albo byli bardziej znani, albo też związali się w jakiś sposób z naszymi własnymi dziejami.

Krystyn, męczennik. Jako chłopiec znalazł się na służbie u benedyktynów eremitów, którzy na zaproszenie Bolesława Chrobrego przybyli w r. 1002 z Italii do Polski (zob. Benedykt i Jan). Krystyn był u nich kucharzem, może bratem laikiem. Podczas rabunkowego napadu w nocy z 10 na 11 listopada wszyscy zostali zamordowani. Ostatnią ofiarą stał się Krystyn. Nie wiedział jeszcze o śmierci zakonników. Zaczął ich wzywać, a zarazem pragnął bronić. Gdy zginął jak inni, biskup Unger pochował go zrazu oddzielnie. Później dołączono go do innych i z innymi też jego szczątki wywieziono w r. 1038 do Ołomuńca i Pragi. W Ołomuńcu Krystyna obwołano współpatronem katedry.

Krystyn z Landais (albo z Aumône, niedaleko Blois we Francji) jest postacią w hagiografii bardziej znaną. Już w młodości opuścił dom rodzinny i przystał do pustelników w Gastines, wśród których przebywał wiele lat. Pociągnięty sławą mniszego ośrodka w Cîteaux, przylgnął potem do cystersów w zależnym od Cîteaux - Aumône. Opatem był tam wtedy Ulryk (1121-1136), który po pewnym czasie wysłał Krystyna do zależnego odeń klasztoru w Landais. Krystyn wiódł tam dalej żywot pełen umartwień i łask niezwykłych. Zaciekawiony sławą jego świętości, opat z Cîteaux zapragnął mieć go u siebie, wobec czego polecił przysłać go do opactwa macierzystego. Ale święty starzec sił już do podróży nie miał i wkrótce (około r. 1145) zmarł. Wówczas to nowy miejscowy opat polecił zebrać świadectwa tych, którzy bliżej stykali się ze świętym, a zbiór zaopatrzył we własne uwagi. Ten autentyczny dokument świętości powstał około r. 1186, opublikowany zaś przez bollandystów w r. 1934, rozproszył wątpliwości i nieporozumienia, na skutek których naszego świętego - tak go zawsze nazywano i czczono - mylono uprzednio z innymi Krystynami. Pamiątkę Krystyna z Landais obchodzono 26 lipca.

Krystyn, biskup Prus. Pochodzenia nie znamy, ale nie można wykluczyć tego, że wyszedł z jakiegoś rycerskiego rodu polskiego. Ok. r. 1205 był mnichem w Łeknie, w Wielkopolsce. Tam zetknął się z planami misyjnymi, które podtrzymywał opat Godfryd. Sam zaś działalność misyjną w Prusach rozpoczął w r. 1209. Wtedy też jego towarzysz Filip Boguchwał poniósł śmierć męczeńską. Krystyn w r. 1215 osobiście przedstawił swą pracę Innocentemu III. W roku następnym wyświęcono go w Rzymie na biskupa Prus oraz udzielono mu szerokich pełnomocnictw. W dalszej pracy korzystał też z pomocy książąt polskich. Ale potem program pracy pod naciskiem różnorakich okoliczności uległ zmianom. Biskup powołał do życia zakon Braci Dobrzyńskich, ale niebawem zdominowali ich Krzyżacy, którzy też ograniczyli wpływy biskupa. Przyczyniła się do tego i niewola, w którą popadł w r. 1233 w czasie jednej z podróży misyjnych. Gdy dzięki krewnym w r. 1239 odzyskał wolność, wniósł skargę na Krzyżaków, ale ci już wówczas górowali nad nim swymi wpływami. Gdy w r. 1243 papież podzielił Prusy na cztery diecezje, nadaremnie bronił swych uprawnień. Zmarł w r. 1245, prawdopodobnie w Sulejowie, może jako pierwszy nominalny biskup chełmiński. Menologia cysterskie wspominały go zawsze jako błogosławionego pod dniem 4 grudnia.

Krystyn, patriarcha Antiochii. Przyjmuje się na ogół, że był zrazu dominikaninem. Mianowany łacińskim patriarchą Antiochii, przebywał tam razem z czterema zakonnikami, gdy nieoczekiwanie miasto napadnięte zostało przez Saracenów. Zginęli z ich rąk w r. 1270. Współcześni uważali ich za męczenników.

Źródła i literatura w Bibl. Ss. 4 (1964), 325 n. - Ikonografia w LCI 5 (1973), 491 n.