Machabeusz

Imię biblijne pochodzenia hebrajskiego, od słowa mqqabhak 'młot'. W Biblii wielokrotnie wspominane, zwłaszcza w Księgach Machabejskich.

W hagiografii jest też to imię zlatynizowaną postacią irlandzkiego imienia Gilda-Machai-Beo (+ 1174).

Odpowiedniki obcojęz. łac. Machabeus, ang. Machabees, Machabeo, fr. Machabée.

Machabejscy Bracia. W Księgach Machabejskich odnajdujemy wielu bohaterów i męczenników, ginących za wierność dla swego wyznania i ojczystych tradycji. Na cześć zasłużyli więc wielcy wodzowie powstania: Juda, Jonatan, Szymon, jego syn Jan, inni. Ale do chrześcijańskiego kultu męczenników weszli nie oni, bo Braćmi Machabejskimi nazwani zostali ci, o których opowiada 2 Mch 7 oraz - ze sporymi amplifikacjami - apokryficzna czwarta księga w rozdziale piątym. Nie należy ich mylić z synami Matatiasza (1 Mch 2). Przydomek Machabejskich nadawali im już pierwsi chrześcijanie. Samo męczeństwo spełnione zostało w Jerozolimie lub w Antiochii około r. 168 przed Chrystusem, a więc w czasie prześladowania zarządzonego przez Antiocha IV Epifanesa. Pochwyceni wraz z matką, bici byli biczami i rzemieniami, a tak nakłaniani do spożycia wieprzowiny, zakazanej przez Prawo. Gdy nie ugięli się, król kazał rozpalić kotły i patelnie. Potem w okrutny sposób torturował i uśmiercał po kolei wszystkich, nieugiętych, mężnych, wzajemnie podtrzymujących się na duchu. Na końcu zginęła matka, którą Breviarium Syriacum nazywa Šmuni (Šamuna), a synaksaria Salomonidą. Imiona braci znalazły się na marginesie rękopiśmiennego tekstu homilii św. Grzegorza z Nazjanzu i w innych podobnych zapisach. Oto one: Abib, Antoni, Guriasz, Eleazar, Euzebon, Alim i Marcel. W apokryficznej 4 Mch braciom dodano ponadto preceptora w osobie Eleazara, znanego z 2 Mch 5, 18-31. W chrześcijańskim kulcie występowali zazwyczaj bez tych szczegółów. Uczcił ich już Hbr 11, 35. W V stuleciu ośrodkiem kultu stała się Antiochia, gdzie mieli być pochowani, chociaż Hieronim utrzymywał, że ich groby znajdują się w Modin, miejscu pochodzenia Matatiasza. O czci, którą z wielkim splendorem oddawano im w Antiochii, zaświadczyło także tzw. Itinerarium Antonini. Do rozwoju tej czci w dużej mierze przyczynili się Ojcowie, którzy pozostawili sporo homilii na ich temat, przy czym często uznawali ich za wzory dla Kościoła walczącego, Ecclesia militans. Augustyn uzasadniał tę cześć w sposób lapidarny: mortui sunt illi pro Christi nomine in lege velato. Po wielkich trzęsieniach ziemi, które Antiochia przeżyła w latach 543-561, relikwie przeniesiono do Konstantynopola, a następnie do Rzymu. Stamtąd kult rozszerzył się na Francję i Niemcy, zwłaszcza zaś na doliny Rodanu i Renu. Wspomnienie obchodzono w dniu 1 sierpnia.