Nifon

Jest to rzymskie cognomen wyzwoleńca, powstałe na gruncie greckiego wyrazu pospolitego niphás, -ádos 'zamieć śnieżna, zawierucha wojenna'.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Niphonus, gr. Níph-n, wł. Nifone.

W literaturze hagiograficznej pojawia się trzech świętych, którzy nosili to imię. Nie należą do szeroko znanych. Mimo to przedstawimy tu po kolei wszystkich.

Nifon, biskup Konstancjany. Synaksaria bizantyńskie go nie wymieniają. Więcej miejsca poświęcają mu menologia ruskie. Wedle nich miał pochodzić z Armiropolis (Amiropolis), położonego w Paflagonii lub w Egipcie, a żył za czasów Konstantyna Wielkiego. Św. Aleksander, biskup Aleksandrii, udzielił mu święceń kapłańskich. Potem powołano go na stolicę biskupią w mieście Constantiana. Miało się ono znajdować na Cyprze (nazywane później Salamis, a dziś Famagusta) albo w Egipcie. Kiedy święty zmarł, nie wiemy. Na Rusi wspomnienie obchodzono w dniu 23 grudnia.

Nifon, mnich z Athosu. Także tego świętego synaksaria bizantyńskie pomijają, wymieniają natomiast menologia ruskie. Widnieje tamże pod dniem 14 czerwca. Pochodził z miejscowości o nazwie Lucovia pod Argyrocastron (dziś Gjinokaster, w Albanii). Był synem prawosławnego księdza. Sam także doszedł do święceń. Zaprzyjaźnił się z Maksymem Kausokalubitą, ale nie był - jak ten ostatni - niespokojnym duchem, ciągle poszukującym czegoś nowego. Osiadł na Athosie i tam pędził żywot pełen bogomyślności, nie wyróżniając się niczym szczególnym. Zmarł w r. 1411. W pateryku z Athosu wspominano go jako świętego cudotwórcę pod dniem 14 czerwca. W tym też dniu wspomnienie poświęcały mu menologia ruskie.

Nifon II, patriarcha konstantynopolitański. Po śmierci Mehmeta II, zdobywcy Konstantynopola (1481), można już było dostrzec, że tron patriarszy stanie się przedmiotem najrozmaitszych przetargów. Na jego obsadzenie zaczęli wpływać nie tylko mnisi z Athosu i władcy Gruzji, ale także książęta Wołoszczyzny i Mołdawii, w końcu zaś bogaci kupcy chrześcijańscy znad Bosforu. Nifon II był ongiś mnichem na Athosie, ale na tron patriarszy wstąpił dzięki poparciu księżny Wołoszczyzny. Pochodził z Peloponezu (Morea), a był synem Greczynki i jej męża pochodzenia albańskiego. Wcześnie znalazł się w klasztorze Pantokratora na Athosie. Musiał się tam wyróżniać zaletami, skoro po osieroceniu stolicy sołuńskiej wysunięto go na urząd metropolity. Jako takiego przeniesiono potem na stolicę patriarszą. Długo na niej nie zasiadał. Wkrótce po objęciu urzędu pojawił się spór o skarby pozostawione przez Symeona z Trapezuntu. Nifona wplątano w tę sprawę, potem oskarżono o sprzeniewierzenie. W każdym razie w odzyskiwaniu skarbu okazał sporą nieudolność i naiwność. Opinia publiczna zażądała wówczas jego ustąpienia. Z odosobnienia wyszedł Dionizy I, ale mnisi z Athosu, urażeni pominięciem ich opinii, doprowadzili po dwóch latach do kolejnej depozycji i wysunęli własnego kandydata w osobie Maksyma IV. Ten ostatni rządził w latach 1491-1497. Gdy zmarł, Nifona II powtórnie wezwano do objęcia stolicy patriarszej. Tym razem znów rządził krótko, przez rok. Usunął go Joachim I, popierany przez Gruzinów. Nifon udał się wówczas na Wołoszczyznę. Potem jeszcze raz wzywano go do powrotu, ale odmówił. Zmarł w r. 1508. Na Wołoszczyźnie i w Mołdawii, gdzie zdziałał wiele, wspominano go z wdzięcznością. Tam też zaczęto go czcić jako świętego. Jego wspomnienie znalazło się w liturgii tych Cerkwi pod dniem 11 sierpnia.