Proklus (Proklos)

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Proclus, Proculus, Prokles, ros., ukr. Prokl, Prokul, wł. Proclo.

Hagiografowie znają trzech świętych tego imienia. Święci ci nie dorównują sobie, ani gdy chodzi o rozległość oddawanej im czci, ani swym znaczeniem w historii Kościoła. Mimo to przedstawimy tu wszystkich.

Proklus i Hilarion, męczennicy z Ancyry. Wedle pasji, której wpływ odzwierciedlił się w synaksariach, byli kuzynami, a pochodzili spod Ancyry (Galacja). Proklus za panowania Trajana (98-117) został jako chrześcijanin aresztowany. Stawiono go przed sędziego Maksyma. Poddano go potem torturom, a w końcu skazano na śmierć. Gdy wyprowadzano go z miasta na egzekucję, spotkał Hilariona, który po bratersku go pozdrowił. Wystarczyło to, aby na tę samą mękę skazać drugiego z kuzynów. Na Zachodzie ich nie wspominano. Do martyrologium wpisał męczenników dopiero Baroniusz, który też zachował termin odnaleziony w synaksariach, tzn. 12 lipca. Był to zapewne dies natalis, czyli dzień, w którym męczennicy narodzili się dla nieba.

Proklus, biskup Konstantynopola. Urodził się w stolicy około 390 r. Był może uczniem Jana Chryzostoma, do którego rehabilitacji przyłożył później rękę. Przez jakiś czas sekretarzował biskupowi Attykowi, który go wyświęcił na diakona i kapłana. W 426 Syzyniusz udzielił mu sakry biskupiej. Miał objąć stolicę w Cyzyku, w Hellesponcie, ale Cyzyk nie chciał, aby na jego biskupstwo narzucano mu kandydata z zewnątrz. Proklus pozostał wobec tego w stolicy, gdzie nadal cieszył się sławą wybitnego kaznodziei. Już po śmierci Attyka wysuwano jego kandydaturę na biskupstwo Konstantynopola. Wysunięto ją też po śmierci Syzyniusza (427), ale wówczas Teodozjusz i jego doradcy sprawili, że obrano kapłana antiocheńskiego, Nestoriusza. Wiadomo, jak bardzo zakłócił on życie kościelne, głosząc błędy chrystologiczne i odmawiając Matce Najśw. tytułu Bożej Rodzicielki. Po usunięciu w 431 r. Nestoriusza, biskupem Konstantynopola został Maksymian. I dopiero po jego śmierci (434) na stolicę konstantynopolitańską powołano Proklusa. W trzy lata później jednał z Bogiem i chrzcił Woluzjana, wuja Melanii Młodszej. W tym samym 437 r., w czasie trzęsienia ziemi, podjął z ust jakiegoś dziecka Trishagion, trzykrotne Święty Boże, odśpiewane potem na soborze chalcedońskim i wprowadzone do liturgii bizantyńskiej. Nieco później biskup przewodniczył uroczystej translacji relikwii Jana Chryzostoma. Z Sykstusem III doszło do napięcia. Chodziło o zależność biskupstw we wschodniej części Illyricum. Spór zapewne rychło zażegnano. Biskup zmarł około 12 lipca w 446 r. Wspominano go: w synaksariach oraz w Martyrologium Rzymskim 24 października; natomiast w cerkwiach słowiańskich 20 listopada. Proklus zostawił po sobie sporą spuściznę literacką: homilie oraz listy. Wśród pierwszych na szczególniejszą uwagę zasługują mowy De laudibus S. Mariae; wśród drugich Tomus ad Armenios oraz Epistola ad Iohannem Antiochenum.

Proklus z Bisignano. Znamy go z żywota św. Nila z Rossano. Był uczniem wielkiego mnicha. Zasłynął z wielu zalet umysłu i serca. Nil sprawił, że został ihumenem założonego przezeń klasztoru. Proklus zmarł około 970 r. W ostatnich chwilach towarzyszyli mu Nil oraz współbracia z klasztoru Św. Hadriana. Tam też Proklusa pochowano. Kościół i klasztor zniszczyli w latach 978-979 Saraceni. W Bisignano wspominano Proklusa w dniu 19 lutego, natomiast u bazylianów wspomnienie obchodzono 27 lipca.