Publiusz

Jest to imię pochodzenia łacińskiego, genetycznie praenomen Publius, które stało się z czasem imieniem rodowym (nomen gentile, gentilicium).

Odpowiedniki obcojęz.: łac., ang., fr., niem. Publius, wł. Publio.

Samo Martyrologium Rzymskie wysławia pięciu Publiuszy. Czterech dalszych odnajdujemy w innych zestawieniach hagiograficznych. Nie o wszystkich musimy mówić. Ci, których martyrologium wymienia 10 lutego (razem z Julianem i Marcelem, męczennikami afrykańskimi) oraz 2 listopada (razem z Wiktorem, Hermasem, Papiaszem, także męczennikami afrykańskimi) - są właściwie pustymi imionami, sztucznie zebranymi w jedno; nic się o nich powiedzieć nie da (por. Com. mart. rom. 69 i 492). Rzecz ma się podobnie z towarzyszem Agapiusza, Waleriana, Bassusa i wielu innych, wspominanych gdzieniegdzie 12 kwietnia, oraz z mnichem z 4 kwietnia (por. Bibl. Ss. 1, 1961, 319; 10, 1968, 1236). Imię Publiusz znajduje się ponadto wśród towarzyszy Leoncjusza z Trypolisu. Inny należy do grupy saragoskich męczenników. Tak więc do zwięzłego przedstawienia pozostają trzej.

Publiusz, biskup Aten. Śmierć męczeńską poniósł prawdopodobnie za panowania Marka Aureliusza, między 161 a 170 r. Wnioskujemy o tym ze wzmianki u Euzebiusza, który pisząc o Dionizym z Koryntu i jego trosce o kościoły sąsiednie, wspomina o smutnym stanie gminy ateńskiej po stracie biskupa Publiusza. Cios wymierzony w społeczność tym razem osiągnął cel. Nic nie wskazuje, aby Publiusz wcześnie otaczany był czcią wiernych. Dopiero Florus wprowadził go do martyrologium. Umieszczono go tam pod dniem 21 stycznia.

Publiusz i Aureliusz, biskupi. Publiusz zasiadał na stolicy w Debeltum, w pobliżu Morza Czarnego (dziś Burgos, w Bułgarii). Nie wiemy, gdzie biskupem był Aureliusz Kwiryniusz, który jako jeden z tej dwuosobowej grupki nazwany został męczennikiem. Euzebiusz wspominał o nich w związku z synodem antymontanistycznym. Podpisali razem z innymi list zredagowany przez Serapiona z Antiochii. Baroniusz odniósł do nich wspomnienie odnalezione pod 12 listopada w Martyrologium Hieronimiańskim. Zmodyfikował dowolnie imiona i zaopatrzył je w tytuły biskupów.

Publiusz, ihumen z Zeugmy. Informuje nas o nim w piątym rozdziale swej Historii mnichów syryjskich Teodoret z Cyru. Publiusz miał się wywodzić z rodziny senatorskiej, a urodził się w mieście Zeugma (dziś Balis), w którym Kserkses, wyprawiając się przeciw Grekom, postanowił przeprowadzić swą armię przez Eufrat. Publiusz, gdy dorósł, rozdał wszystko i pod miastem wybudował sobie celkę. Żył tam jako pustelnik. Z czasem ściągnęli do niego inni zwolennicy podobnego rodzaju życia. Doszło w końcu do powstania klasztoru, którego przełożonym został Publiusz. Był to klasztor dwujęzyczny, bo posługiwano się greką i językiem syryjskim. Po śmierci ihumena, która nastąpiła prawdopodobnie około 380 r., doszło jednak do podziału klasztoru. Wspomnienie jego założyciela obchodzono w rozmaitych terminach. Najczęściej 25 stycznia.