Samuel

Jest to teoforyczne imię biblijne, złożone z członów szemu- 'imię' i -el 'Bóg, Pan'. Znaczyłoby więc: 'Jego imieniem jest El'.

W dawnej Polsce było to imię znane. Częściej występowało od czasów reformacji. Nosił je poeta barokowy Samuel ze Skrzypny Twardowski (1600-1661) oraz Samuel Zborowski, magnat skazany (1584) za zabójstwo kasztelana przemyskiego, Wapowskiego, bohater niedokończonego utworu Słowackiego, pt. Samuel Zborowski. Częste było to imię wśród polskich Żydów, u których zwykle występowało w formie Szmul.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Samuel, ang. Samuel, Sam, Sammie, Sammy, fr., niem. Samuel, ros. Samuił, Samojło, wł. Samuele.

Wspominano co najmniej pięciu męczenników o tym imieniu. Wszyscy oni ponieśli śmierć za wiarę razem z innymi. Ale nie wszystkich bliżej znamy. O trzech wspominaliśmy już pod hasłami Daniel, Eliasz i tow.; Daniel z Kalabrii i tow. oraz Liberat Weiss. Pozostali - to jeden z nieznanych męczenników z Lentini (251), wspominanych pod dniem 10 maja; oraz uczestnik męczeństwa, którego bizantyńscy pielgrzymi w liczbie 40 lub 63 dostąpić mieli w pobliżu Jerozolimy za panowania Leona III Izauryjczyka (716-740) i kalifa Abd-el-Meleka (715-717); ci ostatni wspominani byli 21 października. Tu ich pominiemy. Użyczymy natomiast miejsca postaci ze Starego Testamentu.

Samuel, prorok. Był jednak nie tylko prorokiem. Lektura pierwszej księgi nazwanej jego imieniem przekonuje nas, że był także wodzem, politykiem, kapłanem, sędzią, orędownikiem i nazirejczykiem. Wywodził się z pokolenia Efraima, z rodziny osiadłej w Rama. W sanktuarium w Szilo ofiarowano go na służbę Bożą. Doznał tam objawienia, które uczyniło zeń proroka. Jako taki walnie przyczynił się do wyniesienia na tron Saula, któremu też potem przepowiedział upadek. Po zniszczeniu Szilo stał się -patriotycznym wędrownym piewcą-. Ożywił wówczas zarówno zapał powstańców, jak i entuzjazm całych rzesz prorockich. Wszedł w kontakt z rozmaitymi środowiskami, a przy ustanawianiu i stabilizowaniu władzy królewskiej zatroszczył się mądrze o to, aby była władzą ograniczoną, i to ograniczoną wymaganiami Jahwe oraz wolą samego ludu. Potem stał się rzecznikiem interesów narodowych i - choć nie bez żalu - zerwał z Saulem. Usunął się wówczas do Rama i tam po pewnym czasie namaścił młodego Dawida. Jego panowania już nie śledził. Pochowano go w Rama. Potem wspominano go u Jeremiasza (15, 1), w Pierwszej Księdze Kronik (9, 22), u Syracha (46, 13-20), a także w Dziejach Apostolskich (3, 24) i w Liście do Hebrajczyków (11, 32). Wszystko to świadczy o jego miejscu w zbiorowej świadomości Izraela. Chrześcijanie do tego nawiązywali. Za rządów cesarza Arkadiusza (395-408) rzekome relikwie proroka przeniesiono do Konstantynopola, co z entuzjazmem odnotował św. Hieronim. Beda wprowadził go do martyrologium pod dniem 20 sierpnia. Tego samego dnia wspominają go Grecy. Dodajmy, że księgi kanoniczne nazwane imieniem proroka nie są jego autorstwa. Zaczynają się jednak historią Samuela, która obejmuje dwanaście rozdziałów. A na samym zaś początku rozdziału dwudziestego piątego pojawia się wiadomość o śmierci Samuela i jego pogrzebie.