Teodot

Imię pochodzenia greckiego, złożone z członów: theo- 'Bóg' i -dotós 'dany, podarowany'. Jest to więc imię synonimiczne do Teodora.

Odpowiedniki obcojęz.: łac., niem. Theodotus, gr. Theódotos, fr. Théodote, wł. Teodoto.

W synaksariach i martyrologiach imię znów spotykamy ponad dziesięć razy. Nie wszystkie te wspomnienia zasługują na osobne omówienia. Niektóre pochodzą z błędów kopistów, z przeinaczeń. Inne nie zawierają niczego prócz przysłowiowych pura nomina; nie mają też jakichkolwiek odniesień kultowych. Często występują w zgrupowaniach. O jednym z takich Teodotów, wymienionych pośród innych męczenników, mówiliśmy pod hasłem Klementyn. Wspominany w dniu 4 stycznia razem z Akwilinem to wedle znawcy przedmiotu nudum nomen (por. Com. mart. rom. 6). Podobnie rzecz ma się z wymienionym pod 5 lipca (zob. tamże, 271). Pod dniem 29 maja wspominano znów Teodota, który był przeinaczeniem Teodozji, męczennicy konstantynopolitańskiej itd. Ze skromnymi podstawami innych wspomnień zapoznamy się poniżej.

Teodot i Teodota, męczennicy rzymscy. Wymieniła ich grecka pasja, poświęcona męczennikowi Hiacyntowi, który zginął za Trajana, a wspominany był 3 lub 4 lipca. Gdy aresztowanych Teodota i Teodotę doprowadzono do więzienia, spotkali tam właśnie wymienionego Hiacynta. Zginęli wkrótce po nim albo przez ukrzyżowanie, albo przez ścięcie. Niektóre synaksaria wymieniały ponadto innych męczenników: Diomeda, Eulampiusza, Asklepiadesa i Golinducha. Nie wydaje się jednak, by mieli zginąć w tym samym prześladowaniu. Zresztą nic o nich nie wiemy.

Teodot, męczennik z Tracji. Synaksaria wymieniają go razem z Maksymem i Asklepidotem pod 19 lutego lub 15 września. Pod tym ostatnim terminem zamieściło ich także Martyrologium Rzymskie. Doprowadzeni do Adrianopolis, zginąć mieli za wiarę w ogniu. Zachowały się ich greckie pasje. Nie potrafimy jednak bliżej określić daty męczeństwa.

Teodot i Rufina, męczennicy z Cezarei Kapadockiej. Baroniusz wpisał ich do martyrologium pod dniem 31 sierpnia, ale wcześniej wspominani nie byli. Kompilator odnalazł ich w pasji św. Mamasa, którego mieli być rodzicami. Rufina powiła podobno przyszłego męczennika w więzieniu, a po męczeńskiej śmierci rodziców wychowywała go niejaka Amia. W każdym razie wczesne martyrologia o tym nie wspominały.

Teodot oraz siedem dziewic z Ancyry. Pasja je wymienia: Tekuza, Aleksandra, Faina, Klaudia, Eufrazja, Matrona i Julita. Wszystkie one były panami, posuniętymi już w latach. O wyznawanie wiary oskarżono je pod sam koniec wielkich prześladowań. Po przesłuchaniu utopiono je w stawie. Ciała wydobył siostrzeniec pierwszej, Teodot, który był właścicielem jakiegoś zajazdu. Naraziło go to na okrutne tortury i śmierć. Ostatnie walki męczenników opisał niejaki Nil, przy czym jego pismo w wielu szczegółach wydaje się bardzo wiarogodne, ale zawiera też szczegóły mało prawdopodobne. Stąd jego kontrowersyjny charakter. W synaksariach męczenników wspominano pod rozmaitymi dniami: 18 maja, 7 lub 9 czerwca itd. Martyrologium Rzymskie przejęło pierwszy z tych terminów.

Teodot, biskup Cyrenii (Cypr). Pamięć o nim zachowało kilka greckich pasji, ale synaksaria wspominały go pod rozmaitymi datami. Uwzględniając wszystkie te dane, wolno przyjąć, że działał za panowania Licyniusza (307-324), a cierpiał za wiarę na skutek dekretów prześladowczych, wprowadzanych w czyn przez zarządcę Sabina. Zniósł okrutne katusze, ale doczekał się uwolnienia. W synaksarium bizantyńskim wspominano go 19 stycznia oraz 2 marca. Przypuszcza się, że pierwszy termin upamiętniał rocznicę jego uwolnienia, drugi rocznicę śmierci. Nie jest jednak wykluczone, że doszło do pewnego pomieszania wspomnień Teodota z libijskiej Cyreny oraz Teodota, biskupa na Cyprze. Idąc za menologium określanym jako menologium Sirleta, Baroniusz umieścił świętego w Martyrologium Rzymskim pod dniem 6 maja.

Teodot, biskup Laodycei. Euzebiusz w swej Historii mówi, że Kościół w Laodycei -dźwignął... Teodot, którego sam Bóg ustanowił biskupem Kościoła tamtejszego, mąż, którego czyny zgadzały się z Pańskim jego imieniem i z urzędem jego biskupim-. Ta pochwała wystarczyła Adonowi i Usuardowi, a potem Baroniuszowi, by biskupa wprowadzić do martyrologiów; widnieje w nich pod 2 listopada. Wiadomo jednak, że Teodot żywił sympatię do arian, a Atanazy uważał go za stałego zwolennika herezjarchy. Upominał go z tej racji cesarz. Jakkolwiek z czasem nie zabierał już głosu, to jednak przyjmował u siebie oskarżanych o arianizm. Zmarł po 330 r. Problematyczność martyrologicznego wspomnienia przedłożono w 1883 r. rzymskiej Kongregacji Obrzędów, ale rzecz długo pozostawiono nierozstrzygniętą. W nowym Martyrologium (2001 r.) to wspomnienie już się nie pojawia.