Teofano (Teofanu)

Imię greckie, żeński odpowiednik imienia Theophán-s.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Theophano, gr. Theophan-, Theophán-, ang. Theophania, Tiffany, niem. Theophanu.

W literaturze hagiograficznej spotykamy dwie święte niewiasty, które nosiły to imię.

Teofano, cesarzowa. Urodziła się w Konstantynopolu, w patrycjuszowskiej rodzinie Martinacich. Matka, Anna, która była pochodzenia wschodniego, wychowała ją w gruntownej pobożności i nabożeństwie do Bogurodzicy. Z woli Cesarza Bazylego I została w 881 roku żoną jego syna Leona. Ten ostatni oddalił po pewnym czasie swą nałożnicę Zoe i zbliżył się do poślubionej małżonki. Urodziła mu córkę Eudoksję. Wkrótce potem cesarz Bazyli zaczął młodych podejrzewać o spisek i uwięził ich razem z córką. W lipcu 885 r., po trzech miesiącach, odzyskali swobodę. Ale po śmierci Bazylego (w sierpniu 886 r.) Leon znów odnowił związek z Zoe i odsunął żonę. Oddała się wówczas praktykom pobożnym, ascezie i trosce o biednych. Duchowo wspierał ją kapłan Eutymiusz, przyszły patriarcha (907-912). Nie miała jeszcze trzydziestu lat, gdy w dniu 10 listopada 893 r. zmarła w klasztorze Blacherneńskim. Cesarz zadbał wówczas o jej pogrzeb. Ciało uroczyście złożono w kościele Świętych Apostołów. Czczono ją tam potem bardzo intensywnie, zwłaszcza, że zaczęła uchodzić za wielką cudotwórczynię. Żywot napisał m.in. Nicefor Gregoras. Wspomnienie obchodzono jednak nie w dniu jej śmierci, ale w dniu 16 grudnia (także 17 i 18 grudnia).

Teofano, ksieni z Essen. Była córką palatyna Ezzona i Matyldy, córki cesarza Ottona II i cesarzowej Teofanu. W 1039 r. została ksienią klasztoru w Essen. Zasłynął on pod jej rządami z nowych darowizn oraz z wykonanych tam dzieł sztuki. Teofanu zmarła w 1058 lub 1060 r. Wedle niektórych źródeł dniem śmierci był 5 marca. Do martyrologiów jej nie wpisano, ale na miejscu otaczano ją czcią, a dla upamiętnienia jej zasług co roku na początku marca rozdawano w klasztorze chleb i piwo.

Źródła i literatura w Bibl. Ss. 12 (1969), 327-329 (K. Kunze).