Propolis. Znasz jego niezwykłe działanie?

Propolis zwany też kitem pszczelim jest produktem wytwarzanym przez pszczoły dla zabezpieczania gniazda (ula) przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, takimi jak np. niekorzystne warunki klimatyczne czy niszczący wpływ drobnoustrojów.

Propolis to lepka mieszanina substancji żywicznych zebranych przez pszczoły z pączków i kory niektórych drzew. W jego składzie chemicznym występuje ok. 300 związków o zmiennych proporcjach, zależnych od pory zbioru i roślin, z których został zebrany. Skład ten jest adekwatny do składu roślin leczniczych i zawiera takie związki, jak flawonoidy, kwasy aromatyczne, estry, alkohole, aldehydy, kumaryny, terpeny, sterole, kwasy tłuszczowe, mikroelementy (Cu, Si, Mg, Mn, Zn), witaminy (E, H, P i B) i inne.

Lecznicze właściwości propolisu człowiek nauczył się wykorzystywać już w starożytności. Łatwość pozyskiwania oraz zdolność do rozpuszczania się w alkoholu i innych rozpuszczalnikach sprawiły, że z propolisu robiono lecznicze nalewki i maści. Pojawiają się one m.in. w recepturach Arystotelesa w IV wieku p.n.e., wykorzystujących przeciwdrobnoustrojowe właściwości propolisu do leczenia wszelkiego rodzaju ran i oparzeń.

Współczesna medycyna potwierdziła skuteczność działania propolisu, przy czym wciąż odkrywa się coraz to nowe jego właściwości i poszerza wskazania do stosowania go. Jakkolwiek podstawowym wskazaniem nadal pozostają choroby infekcyjne skóry i błon śluzowych (bakteryjne, wirusowe, grzybicze), coraz częściej stosuje się go także w chorobach układu krążenia, nadciśnieniu, chorobach wątroby i in.

Nasuwa się pytanie - dlaczego wobec tylu potwierdzonych zalet i szerokiej gamy możliwości zastosowań propolis wciąż jeszcze niezbyt często stosowany bywa w naszych placówkach służby zdrowia? Odpowiedź jest dość prosta, jeśli uświadomimy sobie, że propolis jest produktem pozyskiwanym wyłącznie z natury i trudno byłoby wyobrazić sobie jego produkcję na szeroką skalę. Po wtóre - dlaczego jakiejś firmie farmaceutycznej miałoby zależeć na promowaniu produktu naturalnego? Choćby z tych racji takie produkty lecznicze jak propolis nadal pozostają skuteczną bronią w walce z chorobami głównie dla wtajemniczonych.

Warto zaznaczyć, że w Polsce przodującym ośrodkiem naukowym, który od kilkudziesięciu lat zajmuje się propolisem i możliwościami jego stosowania jest Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich (IWNiRZ) w Poznaniu, a pracujący w nim prof. Bogdan Kędzia jest autorem wielu publikacji naukowych na temat produktów miodopochodnych.

Klasycznym wskazaniem do zastosowania propolisu są schorzenia ropne skóry, w tym najczęstsze - gronkowcowe, występujące pod postacią czyraków, przewlekłego zapalenia mieszków włosowych, ropni skóry, ostrego zapalenia gruczołów potowych. W wymienionych stanach chorobowych stosuje się zwykle maść o zawartości 3% wyciągu alkoholowego propolisu, aplikując ją na chorą skórę dwa razy dziennie, bez opatrunku. Leczenie trwa zwykle od kilku dni do ok. tygodnia, rzadziej nieco dłużej.

Drugą powszechną bakterią będącą czynnikiem etiologicznym ropnych chorób skóry jest paciorkowiec. W przypadkach obu tych etiologii, a także w infekcjach mieszanych skuteczność terapeutyczna propolisu oceniana jest na blisko 80%, co oznacza, że u ośmiu osób na dziesięć uzyskuje się całkowite wyleczenie lub istotną poprawę. Trzeba przy tym podkreślić, że inne sposoby leczenia, tzw. "klasyczne", często bywają mniej skuteczne, a niekiedy całkowicie zawodzą. Potwierdzają to przykłady badań zawarte w publikacjach naukowych.

W Katedrze Chorób Skóry Instytutu Medycznego w Saratowie zastosowano 20-procentową maść propolisową do leczenia 90 chorych w wieku od 16 do 50 lat (w tym 54 mężczyzn i 36 kobiet) cierpiących z powodu czyraków, czyraków gromadnych (carbunculus) i zakażenia gruczołów potowych. U 70 osób występowały czyraki, u pozostałych 20 - czyraki gromadne i zakażenia gruczołów potowych. Od wszystkich pacjentów ze zmian chorobowych wyizolowano gronkowce złociste, oporne na powszechnie stosowane antybiotyki. Dla porównania efektów leczenia maścią propolisową obserwacjom poddano grupę chorych (20 z czyrakami i 10 z czyrakami gromadnymi i zakażeniem gruczołów potowych) leczonych konwencjonalnie, z użyciem ichtiolu i roztworów środków antyseptycznych. Maść propolisową nanoszono na miejsca schorzenia raz dziennie pod cienki opatrunek z gazy. Leczenie większości chorych rozpoczynano na 2-3 dzień od wystąpienia objawów zakażenia, rzadziej na 4-5 dzień lub później. W chwili rozpoczęcia leczenia czyraki znajdowały się w różnym stadium rozwoju.

Obserwacja przebiegu leczenia schorzeń gronkowcowych skóry za pomocą maści propolisowej wykazała, że pierwszym objawem poprawy było ustąpienie bólu już po 20-30 min. od zastosowania preparatu. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie, otrzymując ich wysoką znamienność (p < 0,001). Po zastosowaniu maści propolisowej otwarcie ropni następowało średnio po 2,3 dnia, oddzielenie się masy martwych tkanek od podłoża po 3,1 dnia, a ustępowanie nacieków i początki epitelializacji - średnio po 4,7 dnia. Natomiast w grupie chorych leczonych konwencjonalnie otwarcie ropni następowało średnio po 4,9 dnia, oddzielenie się masy tkanek martwiczych od podłoża po 7,5 dnia, a ustępowanie nacieków i początki epitelializacji po 10,3 dnia. Autor podkreśla, że wszyscy chorzy dobrze tolerowali propolis.

Z przeprowadzonych badań wynika, że leczenie za pomocą maści propolisowej czyraków, czyraków gromadnych i zakażeń gruczołów potowych trwało średnio 10,1 dnia, a przy zastosowaniu metod konwencjonalnych - średnio 22,6 dnia, czyli ponad 2 razy dłużej. Daje to autorowi podstawę do stwierdzenia, że w przypadku ropnych chorób skóry wywołanych przez gronkowce oporne na antybiotyki maść propolisowa daje zdecydowanie lepsze efekty terapeutyczne niż środki konwencjonalne - usuwa ból, sprzyjając szybkiemu ograniczeniu zakażeń, eliminacji z rany masy obumarłych tkanek i wchłonięciu nacieków, a także przyspiesza gojenie się ubytków skóry1.

Inne doniesienie naukowe (Sinjakow i współpr.) mówi, że przy leczeniu trudno gojących się owrzodzeń i zakażonych ran dobre efekty przynosi też 20-procentowe masło propolisowe, podawane doustnie w ilości 1/4 łyżeczki od herbaty w ciepłym mleku trzy razy dziennie na godzinę przed jedzeniem. Preparat stosuje się aż do wyzdrowienia.

Podobnie dobre efekty leczenia uzyskuje się w przypadku leczenia grzybic skóry owłosionej i gładkiej (wywoływanych przez dermatofity lub drożdżaki), chorób wirusowych (takich jak opryszczka czy półpasiec), a nawet gruźlicy.

Kolejną grupę schorzeń leczonych z powodzeniem za pomocą propolisu stanowią schorzenia otolaryngologiczne, takie jak zapalenie oraz grzybica przewodu słuchowego, zapalenie ucha środkowego oraz zapalenie ucha wewnętrznego. Dobre efekty uzyskuje się w schorzeniach jamy nosowej i zatok, m.in. w ostrym i przewlekłym zapaleniu błony śluzowej nosa, ostrym i przewlekłym zapaleniu zatok przynosowych oraz zapaleniu zatok szczękowych.

Schorzenia gardła i krtani także są podatne na leczenie propolisem, zwłaszcza ostre nieżytowe zapalenie gardła i krtani, przewlekłe zapalenie gardła oraz zapalenie ropne krtani. W przypadku nieżytowego zapalenia gardła u ok. 75% pacjentów, a w przypadku zapalenia gardła i krtani u ok. 79% pacjentów stwierdzono wyleczenie lub wyraźną poprawę.

Za pomocą propolisu skutecznie leczy się też liczne schorzenia jamy ustnej, w tym ostre i przewlekłe opryszczkowe zapalenie jamy ustnej (afty), grzybicze zapalenie jamy ustnej (pleśniawki), powierzchniowe zapalenie języka czy rogowacenie białe błony śluzowej policzka.

Propolis jest cennym środkiem stosowanym w stomatologii przy leczeniu ubytków próchniczych, w nadwrażliwości tkanek zęba, chorobach miazgi zębowej i kanałów korzeniowych, ostrym i przewlekłym zapaleniu ozębnej, wrzodziejącym zapaleniu dziąseł oraz parodontozie.

Przeglądowy charakter tego artykułu i szczupłość miejsca nie pozwalają na przedstawienie wielu innych jeszcze zastosowań tego cennego produktu leczniczego. Można je znaleźć m.in. w Internecie.

Literatura:

1.  Leczenie propolisem chorób skóry wywołanych przez drobnoustroje. "Postępy Fitoterapii" l/2007.
2 . Wykorzystanie propolisu i miodu w zakażeniach. "Postępy Fitoterapii" 4/2007.

W innych problemach zdrowotnych można nabyć w Ziołolecznictwie Bonifratrów:

• w Warszawie ul. Sapieżyńska 3
• w Łodzi ul. Kosynierów Gdyńskich 61a
• w Krakowie ul. Krakowska 48
• w Zakopanem ul. Krzeptówki 64
• w Marysinie w Szpitalu Bonifratrów