Jasna Góra: wystawa w 40. rocznicę pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Polski

Fotel papieski, służący Janowi Pawłowi II podczas pobytu na Jasnej Górze w 1979 roku, używane przez papieża szaty i przedmioty liturgiczne, a także liczne papieskie dary znalazły się wśród eksponatów, prezentowanych na wystawie otwartej w czwartek w jasnogórskim Arsenale.

Ekspozycja zatytułowana "Człowiek Zawierzenia" upamiętnia pierwszą pielgrzymkę Jana Pawła II do Polski, której 40. rocznica przypada w dniach 2-10 czerwca. Papież odwiedził wówczas Jasną Górę, gdzie spędził trzy dni, a także Warszawę, Gniezno, Kalwarię Zebrzydowską, Wadowice, Kraków i b. niemiecki obóz zagłady Auschwitz. To wówczas papież wypowiedział w Warszawie słynne słowa: "Niech zstąpi Duch Twój! I odmieni oblicze ziemi. Tej ziemi!".

Wystawę otworzył w czwartek na Jasnej Górze przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski abp Stanisław Gądecki, który podkreślił, że jest ona wyrazem żywej pamięci o Janie Pawle II. "To z pewnością wyraz miłości do Ojca Świętego. Mimo upływu czasu miłość Polaków do Ojca Świętego nie ustaje, i to jest właśnie tego wyjątkowy znak" - powiedział metropolita poznański, wskazując przy tym zarówno na miłość Jana Pawła II do Jasnej Góry, jak i miłość Jasnej Góry do papieża.

"W historii naszej ojczyzny nie było drugiego takiego człowieka, który tak silnie by wpłynął na historię świata. Mieliśmy wielu wybitnych ludzi, z dziedziny nauki, z dziedziny kultury, niemniej jednak nie było nikogo takiego, który by miał wpływ tak powszechny na wszystkie kontynenty. Więc warto o nim pamiętać i warto przekazywać treści, które były zawarte w jego słowie, młodemu pokoleniu, które pod względem kultury może być rozchwiane cywilizacyjne" - zaznaczył abp Gądecki.

W ocenie przewodniczącego KEP, jasnogórska wystawa przypominająca papieską pielgrzymkę jest także swoistym przejściem od rzeczy widzialnych do niewidzialnych. "Ponieważ sprawy duchowe, jako niewidzialne, wydają się dla wielu ludzi niezrozumiałe, trzeba odwoływać się do obrazów widzialnych, by inspirować człowieka do myślenia o sprawach duchowych" - wyjaśnił arcybiskup, wskazując, iż w tym znaczeniu wystawa jest nie tylko częścią edukacji narodu, ale też może być drogą do poznania Boga.

Na wystawie zgromadzono wiele eksponatów będących osobistą własnością św. Jana Pawła II - wśród nich są m.in. jego biała sutanna, a także dwa papieskie krzyże-pektorały. Eksponaty to zarówno przedmioty, których papież używał podczas pielgrzymek w jasnogórskim sanktuarium, jak i te, które złożył na Jasnej Górze jako wotum.

"Naszym pragnieniem przy tworzeniu wystawy było, aby nie tylko wskazywać na konkretny czas i miejsce, ale żeby pokazać, że wygłaszane wówczas myśli, przedstawiane refleksje mają charakter ponadczasowy. Dlatego narracja tej wystawy jest prowadzona kolejnymi ilustracjami, które wzbogaciliśmy cytatami z wypowiedzi Ojca Świętego, by prowadziły one zwiedzających przez wystawę. Mamy pewność, że te cytaty nic nie straciły na aktualności" - mówił współtwórca wystawy, historyk z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach prof. Lech Krzyżanowski.

Oprócz papieskiego fotela sprzed 40 lat na wystawie są m.in. kielichy, ornaty używane podczas jasnogórskich uroczystości (wśród nich ten ze Światowego Dnia Młodzieży w 1991 r.), stuły, różańce, pierścienie czy świece. Są także obrazy, rzeźby i płaskorzeźby, pamiątkowe monety i medale oraz dokumenty z papieskim błogosławieństwem. Na papieskim tronie umieszczono przedstawiający Jana Pawła II obraz autorstwa bielskiego artysty Wiesława Wnętrzaka, przekazany przez papieża na Jasną Górę.

Na wystawie jest także lekcjonarz mszalny, którego Ojciec Święty użył do błogosławieństwa wiernych zgromadzonych przed szczytem jasnogórskim 17 czerwca 1999 r. oraz monstrancja - wotum przekazane klasztorowi w listopadzie 2004 r. przez ówczesnego arcybiskupa Stanisława Dziwisza

Wśród darów papieża dla Jasnej Góry, otrzymanych przez niego w czasie podróży apostolskich po świecie, zobaczyć można m.in. przywiezioną z pielgrzymki do Meksyku srebrną plakietkę z wizerunkiem Matki Boskiej z Guadalupe oraz sombrero, a także przedstawiającą Jana Pawła II złoconą rzeźbę z brązu oraz wykonaną z kości słoniowej figurkę Matki Bożej.

Aranżację wystawy uzupełniają olbrzymie fotografie z pobytów Jana Pawła II na Jasnej Górze oraz portrety Ojca Świętego, których autorem jest rysownik, malarz, grafik i portrecista Jerzy Rymar. Częścią ekspozycji jest również archiwalny materiał filmowy z pierwszej pielgrzymki papieża na Jasną Górę w 1979 r.

Najcenniejsze jasnogórskie wota Jana Pawła II: złota róża i złote serce z napisem "Totus Tuus", a także przestrzelony podczas zamachu pas papieskiej sutanny, nie znalazły się na wystawie - są stale eksponowane w ołtarzu Matki Bożej Jasnogórskiej.

Przeor Jasnej Góry o. Marian Waligóra podkreślił, że wystawę nieprzypadkowo otwarto 2 maja - w Dniu Flagi oraz w przeddzień święta Matki Bożej Królowej Polski. Obydwa święta mają charakter patriotyczny, podobnie jak - obok religijnego - patriotyczny wymiar miały pielgrzymki Jana Pawła II do Polski. "Jasna Góra jest duchową stolicą Polaków w wymiarze religijnym, ale wiemy też, że wciąż żywe są tu wartości patriotyczne - wiele ważnych wydarzeń w historii naszej ojczyzny związanych jest z tym miejscem" - mówił o. Waligóra.

Pierwsza wizyta papieża w Polsce w dniach 2-10 czerwca 1979 r. miała duże znaczenie nie tylko dla wolności Kościoła w Polsce, ale również pośrednio przyczyniła się do odzyskania przez Polskę i jej obywateli pełnych swobód demokratycznych. Zdaniem wielu analityków, to, co papież mówił podczas tej pielgrzymki przyczyniło się do powstania w następnym roku Solidarności.

Komentatorzy podkreślają też, że pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski dodała Polakom odwagi w przeprowadzeniu w kraju niezbędnych reform ustrojowych, a także przyczyniła się do odzyskania niepodległości, wolności i suwerenności.

W homilii wygłoszonej w czerwcu 1979 r. na Placu Zwycięstwa (obecnie Piłsudskiego) w Warszawie Ojciec Święty wzywał rodaków do szczególnej odpowiedzialności za losy kraju i ojczyzny. Wypowiedział wówczas znamienne słowa: "Wołam ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja: Jan Paweł II, papież (...): Niech zstąpi Duch Twój! I odmieni oblicze Ziemi", dodając "tej ziemi". Słowa te były odbierane jako wezwanie do przemian ustrojowych i wolnościowych w kraju.

Kolejną podróż do ojczyzny papież odbył 16-23 czerwca 1983 r. - w półtora roku po wprowadzeniu stanu wojennego. Odwiedził wtedy Warszawę, Niepokalanów, Częstochowę, Poznań, Katowice, Wrocław i Kraków. Była to trudna pielgrzymka ze względu na złą sytuację społeczno-polityczną w Polsce. Trzeci raz papież przebywał w Polsce 8-14 czerwca 1987 r.

W sumie w czasie swego 25-letniego pontyfikatu Jan Paweł II odwiedził ojczyznę dziewięć razy w latach: 1979, 1983, 1987, w roku 1991 - dwukrotnie (w czerwcu i sierpniu), następnie w latach 1995, 1997, 1999 i w roku 2002.