Jak są finansowane Kościoły w Europie i USA?

Abp Stanisław Budzik w rozmowie z KAI zaproponował odpis od podatku w wysokości 1 proc. na rzecz Kościołów i związków wyznaniowych w zamian za likwidację Funduszu Kościelnego. Prezentujemy modele finansowania Kościoła w różnych krajach europejskich i USA.

Zasadniczo w Europie istnieją trzy modele finansowania Kościołów i związków wyznaniowych. Pierwszym źródłem pozyskiwania funduszów są dotacje państwowe. Przekazywanie publicznych środków na potrzeby Kościoła jest zwykłą praktyką w Europie, nawet w krajach, które nie uchodzą za przyjazne wobec religii. Drugim źródłem finansowania Kościoła są tzw. środki niezależne (nieruchomości i lokaty, rekompensaty państwowe za odebrane Kościołom dawne dobra, pomoc ze strony Kościołów siostrzanych), nie stanowią one jednak solidnej bazy finansowania działalności religijnej. I trzecia forma finansowania Kościoła to fundusze pochodzące z ofiar wiernych. W wielu krajach te trzy formy finansowania Kościoła występują w postaci mieszanej.

Niemcy - obowiązkowy podatek kościelny

Osoby zapisane do Kościołów płacą podatek kościelny z części swojego podatku dochodowego (ok. 8-9%, lecz nie więcej niż 4% dochodu). Uchylić się od płacenia podatków można tylko przez oficjalne wystąpienie z Kościoła.

Włochy - asygnacja podatkowa

Wypełniając deklarację podatkową obywatele mogą przeznaczyć 0,08% podatku na rzecz kościoła lub organizacji społecznej. Istnieje też możliwość odliczenia od podatku darowizny na rzecz Kościoła. Co roku włoski episkopat publikuje oficjalne sprawozdanie z wykorzystania pieniędzy. Model ten ma wielu zwolenników w Polsce.

Hiszpania - asygnacja podatkowa

Obywatel może zadeklarować w deklaracji podatkowej chęć wolę przeznaczenia pewnej części swojego podatku (0,5239%) na rzecz Kościoła. Gdy nie wyrazi takiej woli, państwo przeznacza tę kwotę na własne cele. Działalność kościelna jest zwolniona od podatku lub korzysta z ulg podatkowych.

Węgry - dobrowolny podatek

Podatnik może zadeklarować chęć zapłacenia 1% podatku na Kościół. Istnieje drugi taki podatek na rzecz organizacji pozarządowych, dzięki czemu wierni nie muszą wybierać np. między wsparciem Kościoła a organizacji dobroczynnej. Dochody Kościoła opodatkowane są jak dochody organizacji non-profit.

Francja - ostra separacja Kościoła i państwa

Działalność Kościoła utrzymuje się ze składek wiernych i z darowizn. Państwo nie łoży na jego utrzymanie, z wyjątkiem Alzacji i Lotaryngii, gdzie uznane związki religijne otrzymują subwencje. Istnieją jednak liczne formy finansowania pośredniego: państwo utrzymuje budynki kościelne wybudowane przed 1905 r., zatrudnieni w instytucjach państwowych duchowni otrzymują pensje, duchowni są ubezpieczani, Kościół może otrzymać też korzystny kredyt na budowę nowej świątyni.

Belgia - Kościół na utrzymaniu państwa

W ramach budżetu państwa przewidziane są środki na pensje duchownych, budowę i utrzymanie świątyń, szkoły i mieszkania dla duchownych. Z przywileju tego korzystają katolicy, protestanci, prawosławni, anglikanie, żydzi i muzułmanie oraz "organizacje opierające się na niereligijnej filozofii życia".

Czechy i Słowacja - Kościół na utrzymaniu państwa

Większość wydatków kościelnych pokrywa rząd, część funduszy pochodzi też z tacy i darowizn. Obecny system jest pozostałością czasów komunistycznych, kiedy to finansujące Kościół państwo miało nad nim większą kontrolę. Poszukiwane są inne rozwiązania.

Holandia - model mieszany

W diecezjach holenderskich obok kolekty i ofiar wprowadzono dobrowolne opłaty na Kościoły, których wysokość zalecana jest jako określony procent od 1 do 3 dochodu. Ponadto Kościoły utrzymują się z kapitału od majątku. Państwo finansuje w części kościelne wydziały na państwowych uniwersytetach, kilka prowadzonych przez Kościół wyższych szkół teologicznych oraz uniwersytet katolicki w Nijmegen. Kościoły w Holandii ubiegają się też o fundusze państwowe na zadania użyteczne społecznie. Ponadto istnieją dobrowolne wpłaty na Kościół.

Austria - obligatoryjne wpłaty

Austria jest krajem, w którym istnieje system obligatoryjnych wpłat na potrzeby Kościoła Ustawa o pobieraniu wpłat na Kościół przewiduje, że wpłaty te mają pokryć znaczną część potrzeb finansowych Kościołów. Państwo ma obowiązek subwencjonowania Kościoła w przypadku, gdy osoby i stowarzyszenia zobowiązane do wnoszenia wpłat nie dokonują ich i są zaskarżone w sądzie cywilnym. Państwo austriackie pomaga też finansowo Kościołom, a to poprzez możliwość odpisów składek, czy przez zwolnienie Kościoła od niektórych podatków. Państwo też ponosi koszta utrzymania personelu w szkołach katolickich oraz katechetów w szkołach publicznych.

Stany Zjednoczone - kolekty i kapitał

Kolekty, które w USA stanowią ponad 50% przychodów Kościołów, służą przede wszystkim potrzebom parafialnym, takim jak administrowanie szkół, przedszkoli, czy opieka nad cmentarzami. Każdemu parafianinowi wręczane są co pół roku, co kwartał, lub co miesiąc koperty na różne składki regularne, lub na kolekty dodatkowe. Poza tym organizowanych jest szereg kolekt ogólnokrajowych, z których wpływy przeznaczane są na projekty socjalno-charytatywne. Poza tymi kolektami występuje też tzw. Fund Raising (zdobywanie źródeł finansowania), czyli zakrojone na szeroką skalę kampanie zbiórek pieniężnych w parafiach i diecezjach z przeznaczeniem na różne cele. Poza ofiarami i kolektami niekiedy istotnym źródłem wpływów są dochody od kapitału. Ponadto państwo pośrednio wspiera Kościoły w dziedzinie opieki zdrowotnej i szkolnictwa wyższego a także zrzeka się części podatków na potrzeby finansowe Kościoła, np. rezygnując z podatku gruntowego, czy poprzez możliwość przeznaczenia na cele charytatywne do 50% dochodu podlegającego opodatkowaniu.