Kościół ma prawo ubiegać się o dofinansowanie

Wbrew doniesieniom medialnym na temat rzekomych nieprawidłowości w przyznaniu przez Ministerstwo Kultury dotacji dla Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, wszelkie etapy procedowania tego wniosku przebiegły prawidłowo, o czym poinformował KAI zarówno sam resort, jak i dyrektor zainteresowanej placówki muzealnej.

Co więcej, tak najwyższe akty prawne, jak i szczegółowe rozporządzenia dają prawo Kościołowi katolickiemu (oraz innym Kościołom i związkom wyznaniowym) prawo do ubiegania się o takie dofinansowanie na równi z innymi podmiotami.

Prawo do ubiegania się o dotację na działalność w dziedzinie kultury gwarantuje instytucjom kościelnym, na równi z państwowymi, już ustawa zasadnicza.

Art. 6 ust. 1 Konstytucji RP mówi bowiem, że "Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju". Z kolei art. 73 wyjaśnia, że każdemu obywatelowi zapewnia się m.in. "wolność korzystania z dóbr kultury".

Konkordat w art. 22 ust. 4 zapewnia natomiast, że państwo polskie "w miarę możliwości udziela wsparcia materialnego w celu konserwacji i remontowania zabytkowych obiektów sakralnych i budynków towarzyszących, a także dzieł sztuki stanowiących dziedzictwo kultury".

W art. 25 ust. 1 Konkordatu zapisano ponadto, że specjalna komisja diecezjalna, powołana przez biskupa miejsca, będzie współpracować z właściwymi władzami państwowymi w celu ochrony znajdujących się w obiektach sakralnych i kościelnych dóbr kultury o ogólnonarodowym znaczeniu oraz dokumentów archiwalnych o wartości historycznej i artystycznej. Ustęp 2 tego artykułu dodaje, że kompetentne władze państwowe i Episkopat Polski opracują zasady udostępniania dóbr kultury będących własnością lub pozostających we władaniu Kościoła.

Innym aktem prawnym, który odnosi się do wspomnianych kwestii jest Ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP. W art. 41 ust. 4 tegoż aktu wyjaśnia się, że inwestycje sakralne i kościelne podlegają ogólnie obowiązującym przepisom o planowaniu przestrzennym i prawa budowlanego, "a w odniesieniu do budynków zabytkowych - również przepisom o ochronie dóbr kultury".

Wątpliwości co do prawa kościelnych instytucji do prowadzenia działalności kulturalnej i pozyskiwania na ten cel środków publicznych rozwiewa art. 43 ust. 3 Ustawy, który mówi: "Na odbudowę i utrzymanie dóbr kultury stanowiących własność kościelnych osób prawnych będą udzielane dotacje państwowe na podstawie odrębnych przepisów". A "kościelną osobą prawną" według art. 7 Ustawy jest m.in. archidiecezja, jedna z terytorialnych jednostek organizacyjnych Kościoła.

Dokładniej te kwestie omówiono w rozdziale "Kultura oraz środki masowego przekazywania" ustawy regulującej stosunki Państwo-Kościół. W art. 50 (ust. 1) podkreślono, że kościelne osoby prawne mają prawo zakładania i posiadania archiwów i muzeów. Ponadto "Kościół i jego osoby prawne mają, bez potrzeby uzyskiwania zezwoleń, prawo organizowania i prowadzenia związanej z wypełnianiem jego zadań działalności kulturalnej i artystycznej" (ust. 3).

Dodatkowo art. 51 wyjaśnia, że instytucje państwowe, samorządowe i kościelne "współdziałają w ochronie, konserwacji, udostępnianiu i upowszechnianiu zabytków architektury kościelnej i sztuki sakralnej oraz ich dokumentacji, muzeów, archiwów i bibliotek będących własnością kościelną, a także dzieł kultury i sztuki o motywach religijnych, stanowiących ważną część dziedzictwa kultury polskiej".

Postawą prawną dofinansowania Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego - jak stwierdziło w czwartek w odpowiedzi dla KAI ministerstwo kultury - było rozporządzenie z dnia 30 czerwca 2010 r. "w sprawie szczegółowych warunków uzyskiwania dofinansowania realizacji zadań z zakresu kultury, trybu składania wniosków oraz przekazywania środków z Funduszu Promocji Kultury", gdyż właśnie Fundusz Promocji Kultury umożliwia m.in. dofinansowanie kościelnych osób prawnych.

We wczorajszej rozmowie z KAI dr Paweł Skibiński, dyrektor Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego poinformował, że regulamin publicznego konkursu na przyznanie środków placówce nie wykluczał składania wniosków przez instytucje kościelne. Odesłał do zapisów regulaminu, który istotnie w par. 3 ust. 1 pkt. 5 informuje, że wśród uprawnionych wnioskodawców są "kościoły i związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne".

Jak dodał Skibiński, wniosek o dotację dla Muzeum był procedowany w publicznym postępowaniu "i kościelne osoby prawne w tym konkretnym postępowaniu miały prawo występować, a więc również archidiecezja warszawska, która jest inwestorem w przypadku budowy Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego".

Podkreślił, że placówka nie pierwszy raz ubiegała się o takie środki, a wnioski o przyznanie dotacji oraz sposób wydawania środków były zawsze oceniane pozytywnie, co znajdowało swój wyraz w weryfikacji rozliczeń finansowych.

"W moim najgłębszym przekonaniu wszystkie procedury prawne są zachowane. Decyzja ministerstwa wynika z jego oceny projektów. Wielokrotnie pan minister wypowiadał się, że jest to projekt istotny, nie dziwię się więc, że także w tym wypadku został za taki uznany" - powiedział KAI dr Skibiński.

"Z naszej strony wszystkie dokumenty są absolutnie do wglądu, nie mamy powodu czegokolwiek się obawiać. Złożyliśmy ważny wniosek, został on przychylnie rozpatrzony" - przypomniał.

Sprawę skomentował dziś minister kultury Bogdan Zdrojewski. Wyjaśnił, że beneficjenci tacy, jak Archidiecezja Warszawska są uprawnieni do starań o wspomaganie ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i czynią to, od kiedy takie programy zaczęły powstawać.

Podkreślił, że dotychczas podobne kwoty nie wywoływały ani głosu sprzeciwu w sejmowej komisji finansów publicznych, ani też nie budziły żadnych emocji. - Wydaje mi się, że zbliża się kampania wyborcza - zasugerował Zdrojewski. Jego zdaniem na występujących na tle dotacji podziałach niektóre ugrupowania polityczne usiłują budować swój kapitał.

Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego - jak czytamy na stronach placówki - jest wyrazem wdzięczności za całe ich życie, ich wkład w duchową, moralną, cywilizacyjną i społeczną przemianę, jaka dokonała się w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat oraz za to, że ich dzieło uczyniło z polskości ważny punkt odniesienia dla kultury uniwersalne.

"Przekaz Muzeum skierowany jest ku szerokiemu gronu odbiorców - ma być zrozumiałym zarówno dla wierzących jak i niewierzących, dla Polaków, jak i zagranicznych turystów odwiedzających Warszawę" - informuje o sobie placówka.

Zwyczaj prawny dotowania dóbr kultury pozostających w gestii Kościołów i związków wyznaniowych istnieje w wielu krajach europejskich, także w tych najbardziej zlaicyzowanych i realizujących zasadę rozdziału Kościołów od państwa.

Przykładem jest Wielka Brytania, gdzie wprawdzie Kościół anglikański nie jest utrzymywany przez państwo, ale utrzymanie zabytkowych obiektów kościelnych jest finansowane z budżetu państwa.

W Czechach, mimo, że kraj ten należy do najbardziej zlaicyzowanych w Europie, Kościoły otrzymują znaczące wsparcie finansowe od państwa. Pokrywa ono m.in. koszty remontów zabytkowych budynków kościelnych.

W Danii dotacje państwowe rozdzielane za pośrednictwem Ministerstwa Spraw Kościelnych służą także pokryciu kosztów związanych z odnową historycznych kościołów i ich wyposażenia. Dotyczy to głównie Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego, który ma status Kościoła narodowego i cieszy się szczególnymi, konstytucyjnymi przywilejami.

Istniejący we Francji radykalny rozdział Kościoła i państwa uniemożliwia dotowanie go przez państwo. Jednakże ze środków publicznych pokrywane są koszty remontów i utrzymania budynków kościelnych. Dotyczy to budynków, które zostały zbudowane przed 1905 r. i upaństwowione na mocy ustawy z tego czasu. Katedry i pałace biskupie są utrzymywane z budżetu państwa, a inne świątynie przez gminy.

Choć przez wieki Szwecja była państwem wyznaniowym, to od 2000 r. Kościół ewangelicko-luterański (tzw. Kościół Szwecji) jest autonomiczny, zgodnie z wprowadzaną wówczas zasadą rozdziału od państwa. Jego pozycja jest jednak nadal uprzywilejowana. Na drodze ustawy z 2010 r. Kościół Szwecji otrzymuje m.in. środki na utrzymanie kościelnego dziedzictwa kulturowego, czyli wszystkich obiektów zabytkowych.

Na Węgrzech Kościoły (w tym katolicki, luterański i reformowany) otrzymują z budżetu dotacje m.in. na rzecz dziedzictwa kulturowego, a więc zabytków, archiwów, bibliotek i muzeów.