„Papież musiał zginąć. Wyjaśnienia Ali Agcy”

W Warszawie zaprezentowano książkę „Papież musiał zginąć. Wyjaśnienia Ali Agcy”. Publikacja, która ukazała się nakładem Instytutu Pamięci Narodowej i tygodnika „Gość Niedzielny”, zawiera 37 najbardziej istotnych protokołów z przesłuchań Mehemeta Ali Agcy.

Podczas spotkania, które 17 maja odbyło się w Centrum Edukacyjnym Instytutu Pamięci Narodowej im. Janusza Kurtyki w Warszawie, prof. Andrzej Paczkowski, jeden z recenzentów książki podkreślił, że zamach na Jana Pawła II jest dla wszystkich Polaków, nie tylko katolików, czymś absolutnie wyjątkowym i szczególnym.

- Wedle stanu na dzień dzisiejszy nie możemy z całą pewnością powiedzieć kto ten zamach zlecił - przyznał prof. Paczkowski. Dodał jednak, że wszystkie ślady prowadzą do Moskwy, a szerzej - formacji ideologiczno-politycznej jaką był komunizm.

- Jest bardzo mało prawdopodobne, aby polskie śledztwo mogło doprowadzić do wskazania konkretnych winnych, to znaczy zleceniodawców tego zamachu - ocenił prof. Paczkowski. W jego opinii, podobnie jak to ma miejsce w przypadku śledztwa katyńskiego, jest to postępowanie o znaczeniu symbolicznym.

Prokurator w Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach Michał Skwara przyznał, że śledztwo w sprawie zamachu na życie Jana Pawła II, ze względu na ogrom pracy, w najbliższym czasie nie zostanie zakończone.

Prokurator podkreślił, że do tej pory w Polsce nie opublikowano rzetelnego omówienia dokumentów dotyczących wydarzeń z 13 maja 1981 r. Z tych powodów IPN zdecydował się na udostępnienie części materiałów opinii publicznej. - Jestem przekonany, że dyskusja nt. zamachu, jego mocodawców, wykonawców, ale również propagandy jaka była rozsiewana po zamachu będzie odbywała się od tej pory na zupełnie innym poziomie - stwierdził prokurator Michał Skwara.

Książka „Papież musiał zginąć. Wyjaśnienia Ali Agcy” to wybór 37 najbardziej istotnych spośród 112 protokołów z przesłuchań Mehemeta Ali Agcy. Publikacja prezentuje je w całości lub we fragmentach. Wyjaśnienie Agcy skonfrontowano z literaturą na temat zamachu oraz materiałami uzyskanymi w trakcie śledztwa. Protokoły poprzedza obszerny wstęp, autorstwa historyka dr. Andrzeja Grajewskiego, w którym znalazła się analiza okoliczności przygotowań do zamachu na życie Jana Pawła II.

Podczas prezentacji publikacji dr Grajewski przyznał, że wyjaśnienia Ali Agcy stanowią zbyt wąską bazę, by cokolwiek na tej podstawie ostatecznie przesądzać, natomiast książka pozwala stawiać nowe pytania. Dr Grajewski przyznał, że miał wątpliwości, czy w protokołach z przesłuchań Agcy znajdzie coś nowego. - Te wątpliwości przeszły po przeczytaniu pierwszych dwóch protokołów. Liczba szczegółów, detali, osób, okoliczności jest tak ogromna, że nie ulegało wątpliwości, że warto, aby Agca przemówił w tej sprawie swoim głosem - podkreślił dr Grajewski.

Historyk przypomniał, że zamachowiec wielokrotnie zmieniał swoje zeznania jednak - stwierdził dr Grajewski - nawet jeśli Agca mataczy i kłamie to, z racji na wyraźnie obecną w dokumentach cezurę czasową, trzeba odróżnić wiarygodność tego, co mówi, gdy miał kontakt tylko z włoskimi śledczymi i gdy stanął przed włoskim sądem oświadczając, że jest mesjaszem.

Grajewski podkreślił, że ze względu na ogromną liczbę nowych szczegółów i tropów książka pozwala w sposób ewidentny odrzucić kilka teorii nt. zamachu na Jana Pawła II. W jego opinii tzw. wątek islamski - jakoby zamachu dokonano z inspiracji islamskich fanatyków - należy uznać za nieprawdziwy. Jest on efektem działań dezinformacyjnych podejmowanych w latach 80. XX wieku przez wywiad Stasi na prośbę wywiadu bułgarskiego.

W opinii Grajewskiego wersja podana przez Ali Agcę, dotycząca tzw. wątku bułgarskiego, „może być prawdziwa”. Historyk przyznał jednak, że nie można powiedzieć, iż udało się dotrzeć do całej prawdy. „Ta książka stawia w przestrzeni publicznej kilka nowych pytań. Bez działań IPN-u ich postawienie byłoby niemożliwe” - stwierdził.