Wielka Sobota u prawosławnych

Liturgię Wielkiej Soboty w białostockiej katedrze prawosławnej odprawił rano metropolita białostocki i gdański Jakub. Podczas nabożeństwa składa się symbolicznie ciało Chrystusa w grobie, czyta się fragmenty Pisma św. zapowiadające mękę Pańską, święci się pokarmy na stół wielkanocny. Nocne nabożeństwo, które rozpocznie się przed północą należy już do Wielkanocy.

W Wielką Sobotę symbolicznie Ciało Zbawiciela składa się w grobie. Wierni wspominają Jego zstąpienie do otchłani w celu zwiastowania zbawienia zmarłym praojcom. Celebrowana jest Liturgia św. Bazylego Wielkiego.

W czasie liturgii najpierw odczytuje się 15 fragmentów ze Starego Testamentu zapowiadających ukrzyżowanie i zmartwychwstanie Chrystusa. Tuż przed Ewangelią kapłani zmieniają szaty liturgiczne z ciemnych na białe. Zmienia się również nakrycia na „prestole”, „żertwienniku” i „anałojach” – miejscach przy których sprawowana jest w cerkwi Liturgia. Ewangelia opowiada o Zmartwychwstaniu.

Wielkosobotnia św. Liturgia ma szczególny charakter. Diakoni wygłaszają ektenie, stojąc nie przed ikonostasem, jako to czynią zwykle, lecz przed płaszczanicą. Tam też ma miejsce wielkie wejście ze Świętymi Darami. Wówczas, w miejsce Pieśni Cherubinów, śpiewane jest: „Niechaj milczy wszelkie ciało, niech stoi z bojaźnią i drżeniem i nie myśli o niczym co ziemskie. Oto Król królów i Pan panujących przychodzi złożyć siebie w ofierze i dać na pokarm wiernym. Poprzedzają zaś Go chóry aniołów ze wszelką władzą i potęgą, wielooczni cherubini i sześcioskrzydli serafini, zakrywający oblicza i śpiewający pieśń: Alleluja, alleluja, alleluja”.

Po Liturgii kapłan święci chleb i wino, a także jaja i mięso – święconkę przyniesioną przez wiernych. Obrzęd ten symbolizuje posiłek, jaki w starożytności spożywali chrześcijanie przez całą noc czuwający w oczekiwaniu na święto Zmartwychwstania. Tego dnia odwiedza się także groby zmarłych.

W Wielką Sobotę w białostockiej katedrze św. Mikołaja „Połunosznicy” będzie przewodniczył biskup Jakub o godz. 23.30. On też odprawi o godz. 24 „Zautrenię Paschalną” i Świętą Liturgię. Będą to już nabożeństwa Wielkanocne.

W Wielkim Tygodniu prawosławnych chrześcijan obowiązuje surowy post.

Wierni wyznania prawosławnego przeżywają ostatnie dni Wielkiego Tygodnia podobnie jak katolicy. Podczas nabożeństw wspomina się ostatnie dni ziemskiego życia Chrystusa: mękę, śmierć i zmartwychwstanie.

Jednak w sposobie sprawowania liturgii różnią się od katolików. We wszystkie dni Wielkiego Tygodnia w Cerkwi odprawiana jest św. Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów poprzedzona Jutrznią (podczas tej Liturgii nie dokonuje się konsekracji, a Komunia św. udzielana jest z darów przemienionych w poprzedzającą te dni niedzielę).

W Wielki Czwartek odbył się obrzęd obmycia nóg jako wspomnienie nauki Zbawiciela o chrześcijańskiej skromności i pokorze. W tym dniu przygotowano święte Dary dla chorych, celebrowano Liturgię św. Bazylego Wielkiego w ciemnofioletowych szatach. W czasie liturgii biskupi konsekrują święty olej (myrro). Podczas wieczornej Utrenii Wielkiego Piątku czytano 12 fragmentów Ewangelii opisujących wydarzenia od Wieczerzy Pańskiej do pogrzebu Jezusa. Wierni trzymali w dłoniach zapalone gromnice, z którymi wracali do domów i zapalili lampki przed ikonami.

W Wielki Piątek, podobnie jak w Kościele katolickim, w cerkwiach nie sprawowano Świętej Liturgii. W tym dniu wierni powinni powstrzymać się od posiłków przez cały dzień.

Cechą charakterystyczną tego dnia są Wielkie Godziny zwane Królewskimi ułożone przez św. Cyryla Aleksandryjskiego żyjącego pod koniec IV w. Po południu odprawia się wieczernię, poświęconą śmierci Jezusa na krzyżu.

W cerkwiach nie buduje się Grobu Pańskiego, jest natomiast płaszczanica – symboliczny całun, którym był okryty Chrystus w grobie. Widnieje zwykle na nim wizerunek Jezusa leżącego w grobie. Płaszczanicę uroczyście przenosi się do środkowej części świątyni i umieszcza na specjalnie przygotowanym stole symbolizującym grób. Nabożeństwo zakończył uroczysty pokłon i ucałowanie płaszczanicy przez kapłanów i wiernych.

Zwykle w Wielki Piątek wieczorem odprawiana jest też jutrznia wielkosobotnia, w czasie której odbywa się uroczysta procesja z płaszczanicą. Symbolizuje ona złożenie Chrystusa w grobie.