Antysemita i Sprawiedliwy wśród Narodów

"Proboszcz getta" - książka o Marcelim Godlewskim nie wyczerpuje biografii księdza z warszawskiego getta. Jej autorzy - Karol Madaj i Małgorzata Żuławik - zapowiedzieli na czwartkowym spotkaniu, że pracują nad bardziej wyczerpującą publikacją o Godlewskim.

Książka "Proboszcz getta" została opublikowana przez IPN w czerwcu zeszłego roku, kiedy ks. Marceli Godlewski został pośmiertnie odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Autorzy zebrali w niej przede wszystkim świadectwa Żydów z warszawskiego getta, którym ksiądz Godlewski pomagał. Zostały one przekazane do instytutu Yad Vashem, aby wznowić zawieszoną przez kilka lat procedurę przyznawania Godlewskiemu medalu. Jak powiedzieli na czwartkowym spotkaniu z czytelnikami w Warszawie autorzy książki, biografia księdza Godlewskiego jest o wiele bogatsza i zasługuje na obszerniejszą i bardziej szczegółową biografię, nad którą właśnie pracują.

Karol Madaj przypomniał, że procedura przyznawania ks. Godlewskiemu medalu Yad Vashem uruchamiana była aż trzykrotnie w ciągu ponad 10 lat. Dwukrotnie izraelscy urzędnicy uznawali, że świadectwa jego działalności są niewystarczające, ponieważ składali je Żydzi, którzy przeszli na chrześcijaństwo, a potrzebne były relacje osób wyznających judaizm. Innym powodem, dla którego proces przyznawania medalu był tak długi jest fakt, że w oczach niektórych środowisk żydowskich Marceli Godlewski jest "postacią kontrowersyjną", jak określił to Madaj, a to ze względu na przedwojenne związki tego duchownego z endecją i jego antysemickie poglądy.

Pisał między innymi: "Zaiste piękne to hasło i powinno ono nam, wszystkim Polakom bez wyjątku, stale i na każdym kroku przyświecać, jeżeli nie chcemy ostatecznie, aby nasz handel rodzimy i przemysł chrześcijański w kraju całkowicie już miał być zagarnięty przez zachłanne w tym kierunku żydostwo". Godlewski ostrzegał przed "Judeo-Polonią", a na terenie parafii założył Chrześcijańskie Związki Zawodowe, także kasę zapomogowo-pożyczkową, która miała pomagać katolikom w omijaniu "żydowskich lichwiarzy".

Ale kiedy w październiku 1940 roku Niemcy utworzyli getto warszawskie i kościół pw. Wszystkich Świętych znalazł się w jego murach, Godlewski zaangażował się w pomoc wszystkim mieszkańcom getta, nie tylko przebywającym tam katolikom pochodzenia żydowskiego. Pomagał w przemycaniu na teren getta żywności i lekarstw, organizował też "lewe" dokumenty tożsamości. Uruchomił jadłodajnię, zorganizował przedszkole. Na terenie parafii produkowano setki fałszywych metryk, a na plebanii, ukrywała się ponad setka Żydów, m.in. wybitny bakteriolog prof. Ludwik Hirszfeld a także rodzina twórcy języka esperanto Ludwika Zamenhoffa. W domu Godlewskiego w Aninie, gdzie zakonnice prowadziły sierociniec, przechowywano także żydowskie dzieci. Autorzy książki "Proboszcz getta" powiedzieli, że nie ma danych pozwalających określić, jak wielu osobom pomógł ks. Godlewski, ale było ich bardzo wiele.