Emerytury w Kanadzie - jak to wygląda?

Kanadyjski system emerytalny uchodzi za jeden z najstabilniejszych na świecie. Składają się na niego trzy filary, dwa "rządowe" oraz oszczędności prywatne. Wiek emerytalny jest taki sam dla kobiet i mężczyzn - obecnie 65 lat, przy tym przepisy są skonstruowane tak, że zachęcają do przechodzenia później na emeryturę.

Według danych urzędu statystycznego Kanadyjczycy i tak pracują coraz dłużej i obecnie przestają pracować średnio w wieku 66 lat. Ustawą budżetową na 2012 r. wprowadzono zmiany, na podstawie których do roku 2029 wiek uprawniający do pobierania "rządowych" świadczeń zostanie stopniowo przesunięty na 67 lat. Ma to zapewnić finansowe bezpieczeństwo budżetowego pierwszego filaru. Według rządowych szacunków liczba osób po 65 roku życia wzrośnie w Kanadzie z 5 mln w 2011 r do 9,4 mln w 2030.

Kanadyjski "pierwszy filar" to Old Age Security (OAS). Początki legislacji tworzącej pierwszy filar to prawo jeszcze z 1927 r. (wówczas dotyczyło osób po 70. roku życia). Aby uzyskać dostęp do tych świadczeń trzeba mieć obywatelstwo kanadyjskie lub prawo pobytu oraz mieszkać w Kanadzie w chwili akceptacji wniosku oraz mieć za sobą przynajmniej 10 lat pobytu na terenie Kanady po skończeniu 18 roku życia. OAS jest dostępny także dla Kanadyjczyków mieszkających poza granicami kraju. Pełna emerytura z OAS jest dostępna dla Kanadyjczyków, podstawą do obliczeń jest 40 lat, im krócej przebywało się w Kanadzie - tym mniejsza jest wypłata.

Wypłata jest indeksowana inflacją CPI (Consumer Price Index), ale tylko w górę. Jeśli koszty życia spadają, wypłata nie jest zmniejszana. Obecnie średnia wypłata to niecałe 516 dolarów kanadyjskich, a maksymalna - 549,89 CAD miesięcznie. Emerytura z OAS jest opodatkowana. Zmiany ustawy budżetowej sprzed dwóch lat dały możliwość dobrowolnego opóźnienia pobierania świadczeń z OAS o nawet pięcioletni okres - wówczas wypłaty są wyższe. Przy tym do świadczeń z OAS są uprawnione osoby o dochodach niższych - osoby o wysokich dochodach mogą nie otrzymać tego świadczenia w ogóle lub otrzymać je tylko w części. Dla osób o najniższych dochodach są również specjalne dodatki, są też wypłaty dla weteranów wojennych.

Kanadyjski "drugi filar" to istniejący od 1966 r. Canada Pension Plan, którym, dla wszystkich prowincji, administruje Human Resources and Social Development Canada. Odrębne regulacje ma tylko prowincja Quebec, gdzie funkcjonuje Quebec Pension Plan. Miesięczne składki do CPP wpłacają pracodawcy, pracownicy oraz osoby prowadzące działalność gospodarczą. W przypadku osób zatrudnionych połowę składki płaci pracodawca, połowę - pracownik. W przypadku osób samozatrudnionych całość składki płaci dana osoba. Wpłaty są obowiązkowe dla wszystkich zarabiających rocznie powyżej 3,5 tys. dolarów aż do kwoty 51,1 tys. dolarów (limit na 2013 r.). Składka wynosi 4,95 proc. wynagrodzenia.

CPP jest kombinacją systemu pay-as-you-go, czyli składek na bieżąco finansujących wypłaty oraz zysków z zarządzania aktywami. Twórcy CPP i QPP założyli, że wypłaty dla emeryta mają wynosić ok. jednej czwartej zarobków będących podstawą obliczanych składek. W 2013 r. średnia wypłata wynosi 596,66 CAD miesięcznie, a maksymalna wypłata to 1012,50 CAD.

Kanadyjscy emeryci otrzymują emeryturę z drugiego filaru obecnie od 65 roku życia. Można jednak wstrzymać się z wnioskiem o wypłaty aż do 70 roku życia - takie przedłużenie oznacza, że wielkość przyszłej emerytury będzie dodatkowo rosła. Pięcioletnie opóźnienie w pobieraniu emerytury z CPP oznacza, według rządowych informacji, że jej wysokość może być wyższa nawet o 42 proc.

Przed złożeniem wniosku o wypłatę emerytury można zwrócić się do CPP o przeprowadzenie symulacji, ile pieniędzy będzie się otrzymywać. Przy tym rozpoczęcie wypłat nie oznacza, że ubezpieczony nie może pracować. Może pracować i może dopłacać do CPP zwiększając przyszłą emeryturę. Wypłaty z "drugiego filaru" zależą od czasu, przez jaki opłacano składki oraz ich wysokości. Podobnie jak w pierwszym filarze, także wypłaty z CPP są indeksowane na podstawie wzrostu kosztów życia (wskaźnikiem inflacji CPI). Również wypłaty z drugiego filaru są opodatkowane. Prawo do świadczeń jest dziedziczone przez wdowę/wdowca.

Kanadyjski system emerytalny daje możliwość otrzymania świadczeń przed ukończeniem 65 roku życia, jednak są one mniejsze niż po przekroczeniu wieku emerytalnego.

Rząd stale podkreśla, że CPP i OAS to tylko "skromna podstawa, na której Kanadyjczycy mogą budować swoje dochody emerytalne" - jak można przeczytać na stronach rządowych. Rząd zachęca do indywidualnego gromadzenia oszczędności emerytalnych, udostępniając zarówno formy oszczędności, w których nie jest pobierany podatek od zysków kapitałowych jak i limity oszczędności, które uprawniają do ulg podatkowych.

Registered Retirement Savings Plan (RRSP) uprawniające do odpisów podatkowych, są dostępne w bankach, kasach oszczędnościowych, funduszach inwestycyjnych i firmach ubezpieczeniowych. Nie muszą to być oszczędności systematyczne - nawet, jeśli przez cały rok nie wpłacało się regularnych składek do RRSP, to po wstępnym obliczeniu dochodów za miniony rok i sprawdzeniu dostępnego limitu można wpłacić całą dopuszczalną kwotę do początku marca. Wpłaty ze stycznia i lutego pozwalają na skorzystanie z ulgi podatkowej za miniony rok. Limit łatwo sprawdzić - wylicza go i przysyła z potwierdzeniem rozliczenia podatkowego za poprzedni rok Canada Revenue Agency, czyli kanadyjski urząd skarbowy. Przy tym z ulgi podatkowej nie trzeba korzystać w danym roku, można ją przesunąć na okres wyższych dochodów.

Od 2009 r. pojawiła się możliwość oszczędzania na emeryturę bez ulgi podatkowej, za to z obietnicą nieopodatkowanych w przyszłości zysków z inwestycji. To Tax Free Savings Account (TFSA), w konstrukcji podobny do polskich Indywidualnych Kont Emerytalnych. Również tu są finansowe limity inwestycji (w certyfikaty oszczędnościowe, fundusze inwestycyjne, akcje i obligacje). Podobnie jak w przypadku RRSP, wpłaty w ramach dostępnego limitu z danego roku są możliwe do końca lutego następnego roku. Tegoroczny limit wpłat wynosi 5,5 tys. CAD.

Na "trzeci filar" kanadyjski składają się też plany oferowane przez pracodawców.

Cały czas jednak problemem jest to, że znaczna część Kanadyjczyków nie ma indywidualnych oszczędności emerytalnych. Według opublikowanego w minioną środę sondażu przeprowadzonego przez kanadyjskie stowarzyszenie księgowych, aż 40 proc. pracowników wydaje w całości swoje wynagrodzenie na bieżące potrzeby. 45 proc. jest w stanie miesięcznie odkładać 5 proc. lub mniej swojego wynagrodzenia. Tymczasem eksperci zalecają odkładanie przynajmniej 10 proc. wynagrodzenia.

Aż 47 proc. respondentów w wieku 50 lat i starszych nie zgromadziło nawet jednej czwartej planowanych oszczędności emerytalnych. Respondenci tego samego sondażu uważają w 35 proc., że niezbędne oszczędności emerytalne to 1-2 mln CAD. 30 proc. sądzi, że wystarczy im na emeryturę od 500 tys. do miliona CAD.

Według danych największego kanadyjskiego banku, RBC, tylko 23 proc. Kanadyjczyków w wieku przedemerytalnym określiło, jakie dochody będą im potrzebne, by zapewnić godziwą emeryturę. W dodatku ci, którzy wyznaczyli sobie kwotę potrzebnych emerytalnych oszczędności, zmniejszyli ten limit: o ile w 2011 r. wynosił on 778,2 tys. dolarów kanadyjskich, to w 2012 - 564 tys. CAD.

Z kolei według szacunków kanadyjskiego urzędu statystycznego z 2009 r., małżeństwo na emeryturze wydaje średnio rocznie 54,1 tys. CAD. Aby zapewnić takie dochody, oszczędności emerytalne powinny być 2,5 razy większe, czyli wynosić ok. 1,4 mln CAD.

Niedawne dane Statistics Canada wskazują, że relacja zadłużenia do dochodu do dyspozycji wynosi w Kanadzie 161,8 proc. - wliczając w to zadłużenie hipoteczne. Urząd Statystyczny wskazywał, że drugi kwartał z rzędu spadł poziom zadłużenia. Zarówno rząd jak i bank centralny od dawna podkreślają, że Kanadyjczycy muszą przestać się nadmiernie zadłużać, zaś obecny okres niskich stóp procentowych powinni wykorzystać do konsolidacji długów i ich spłaty.