Obserwowane każdej niedzieli mogą się stać powszednie, a nawet nużące. Dowiedz się, jak wielka symbolika kryje się za każdym z nich.
Uporządkujmy, w ubiegłym tygodniu pisałem o pieśni na wejście, która może być również połączona z procesją. Zarówno jedna i druga forma rozpoczyna Mszę świętą. Wskazywałem także, który moment dokładnie jest początkiem liturgii i jak łatwo go rozpoznać. Wszystkie te czynności, o których teraz mówię, to tzw. "obrzędy wstępne" (łac. Ritus Initiales). Dziś o drugim z nich (po śpiewie na wejście), czyli pozdrowienie ołtarza.
Skąd wziął się ołtarz?
Jak bardzo wiele czynności, gestów i słów, korzenie ołtarza w Kościele mają swój początek w czasach starożytnych, w których składano na nich daniny dla bogów. Działo się tak chyba w każdym miejscu na świecie. Schemat zawsze był ten sam, na ołtarzu stawiano płody rolne, zwierzęta, w niektórych wierzeniach nawet ludzi, którzy byli ofiarowani bóstwu przez spalenie lub zabicie.
Podobne działo się w Rzymie, ludach germańskich, Mezopotamii oraz Izraelu. Fragment, który dość dobrze opisuje to, jak izraelici składali swoje ofiary, znajdziemy w księdze Rodzaju. To właśnie w tym miejscu Biblii, po raz pierwszy możemy przeczytać, jak wyglądał proces składania ofiar Bogu w wykonaniu żydów:
"Noe zbudował ołtarz dla Pana i wziąwszy ze wszystkich zwierząt czystych i z ptaków czystych złożył je w ofierze całopalnej na tym ołtarzu. Gdy Pan poczuł miłą woń, rzekł do siebie: «Nie będę już więcej złorzeczył ziemi ze względu na ludzi, bo usposobienie człowieka jest złe już od młodości. Przeto już nigdy nie zgładzę wszystkiego, co żyje, jak to uczyniłem. Będą zatem istniały, jak długo trwać będzie ziemia: siew i żniwo, mróz i upał, lato i zima, dzień i noc»". (Rdz 8, 20-22).
Jakie funkcje spełniał i spełnia ołtarz w niemal każdej religii świata? Dokładnie trzy: uobecnia bóstwo, jest miejscem składania ofiar, wokół niego koncentruje się cały kult.
W chrześcijaństwie ołtarz jest miejscem szczególnym, ponieważ dokonuje się na nim ofiara Chrystusa. To pamiątka sprawowania Wieczerzy Pańskiej, ale też przestrzeń, w której Chrystus ofiarowuje się Ojcu na krzyżu. Mówimy o tej ofierze, że jest "bezkrwawa", ta jedna, w czasie której umarł Jezus już się dokonała, my bierzemy udział w przypomnieniu tego wydarzenia, które nie sprowadza się jednak do symboli, ale realnie uczestniczą w niej Ciało i Krew Pana pod postaciami chleba i wina.
3 gesty księdza wokół ołtarza
Chrześcijanie oddają ołtarzowi wyjątkową część, dlatego już w pierwszych minutach Mszy świętej, kapłan wykonuje wobec niego kilka znaczących i bogatych gestów. Mówi o nich Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego:
"Po przyjściu do prezbiterium kapłan, diakon i usługujący oddają cześć ołtarzowi przez głęboki ukłon. Na znak czci kapłan oraz diakon całują ołtarz; kapłan według uznania okadza krzyż i ołtarz".
Mamy zatem trzy symbole: pokłonu, ucałowania ołtarza, okadzenia. Przyjrzyjmy się po krótce każdemu z nich.
Pokłon
Wyraża głęboki szacunek i cześć wobec miejsca, jakim jest ołtarz, który symbolizuje Chrystusa. Jaki jest ten pokłon? Zazwyczaj głęboki i wyraźny, ma bowiem pokazać, jak człowiek uniża się wobec Bóstwa i tajemnicy, jaka się na nim dokonuje.
Ucałowanie ołtarza
Podobne praktyki były obecne wśród ludów pogańskich, które na znak szacunku i oddania czci całowały święte przedmioty. Mogły być nimi próg świątyni, rodzinny stół, czy właśnie ołtarz. W chrześcijaństwie ten zwyczaj upowszechnił się w IV w. Z czasem gest ten rozszerzono i cześć, jaka była oddawana ołtarzowi, przeszła również na relikwie, na których był zbudowany oraz księgi Ewangelii, którą na nim stawiano. Papież Innocenty III widział w geście pocałunku serdeczne przywitanie się kapłana, który symbolizował cały Kościół, z Chrystusem.
Okadzenie
Nie występuje na każdej Mszy, raczej w czasie ważniejszych uroczystości. Po raz pierwszy wzmiankowana w IX wieku. Symbolicznie wyraża wiarę w to, że ofiara która dokonuje się na ołtarzu jest tą samą, której dokonał Jezus na krzyżu.
Cykl o liturgii na DEON.pl
4. Właściwie w którym momencie zaczyna się Msza święta?
Michał Lewandowski - dziennikarz DEON.pl, publicysta, teolog. Prowadzi autorskiego bloga "teolog na manowcach" oraz fotograficzny projekt "Bardzo brzydkie zdjęcia"
Skomentuj artykuł