Autokreacja. Psychologiczna analiza zjawiska i jego znaczenie dla rozwoju człowieka

Niniejsza praca zatytułowana: Autokreacja. Psychologiczna analiza zjawiska i jego znaczenie dla rozwoju człowieka jest teoretycznym studium odnoszącym się do zagadnień wywodzących się z psychologii osobowości i psychologii rozwoju człowieka, w którym Autorka, w oparciu o wybrane poglądy psychologiczne i filozoficzne, dokonała analizy zjawiska autokreacji, jej zakresu, kontekstu rozwojowego, potrzebnej motywacji oraz uwarunkowań. Zagadnienie to wpisuje się w klimat współczesnej, indywidualistycznej i ekspresywistycznej kultury, która z jednej strony podkreśla te cechy człowieka, które predestynują go do zachowań autokreacyjnych, z drugiej natomiast strony charakteryzuje się chaosem wzorców, promowaniem szybkich zmian i przywiązaniem do dóbr konsumpcyjnych, co z kolei utrudnia proces autokreacji.

WPROWADZENIE

Pytanie o to, czy możliwe jest kształtowanie samego siebie i stanie się niejako autorem własnego życia, jest obecne w historii myśli filozoficznej już od starożytności. Myśliciele greccy (Sokrates, Platon) i rzymscy (Seneka, Marek Aureliusz) podkreślali rolę rozwijania w sobie cnót, czyli zaprawiania się w dzielnościach. W średniowieczu również podkreślano rolę dyscypliny, dzięki której jednostka może kształtować siebie tak, aby stać się lepszym człowiekiem. Jednoznaczne przy tym były kryteria owej „dobroci” i ściśle wyznaczony horyzont moralny. Współczesne nauki szczegółowe, w tym psychologia, również podnoszą ten problem, z reguły jednak często w oderwaniu od kontekstu metafizycznego i aksjologicznego.

Odpowiedzi, które zostały na to pytanie udzielone, zależą od kierunku, z którym związani są poszczególni badacze. Kierunki prezentujące naturalistyczne stanowisko postrzegały człowieka jako przedmiot zdolny głównie do reaktywności wobec tego, co się dzieje i homeostazy ze swoim środowiskiem lub też jako przedmiot zdeterminowany przez czynniki niezależne od niego. Natomiast psycholodzy o orientacji humanistycznej podkreślali podmiotowy wymiar funkcjonowania człowieka i jego zdolność do podejmowania wolnych wyborów i realizowania własnego potencjału.

Niniejsza praca zatytułowana: Autokreacja. Psychologiczna analiza zjawiska i jego znaczenie dla rozwoju człowieka jest teoretycznym studium dotyczącym zagadnień wywodzących się z psychologii osobowości i psychologii rozwoju człowieka, w którym Autorka w oparciu o wybrane poglądy psychologiczne i filozoficzne dokonała analizy zjawiska autokreacji, jej zakresu, kontekstu rozwojowego, potrzebnej motywacji oraz uwarunkowań. Zagadnienie to wpisuje się w klimat współczesnej, indywidualistycznej i ekspresywistycznej kultury, która z jednej strony podkreśla te cechy człowieka, które predestynują go do zachowań autokreacyjnych, a zatem jego wolną wolę, niezależność, podmiotowość, a także przyzwala mu na coraz dowolniejsze określanie własnej tożsamości oraz jej manifestowanie, z drugiej natomiast strony charakteryzuje się chaosem wzorców, promowaniem szybkich zmian i przywiązaniem do dóbr konsumpcyjnych, co z kolei utrudnia proces autokreacji. Współczesny człowiek ma zatem więcej możliwości do wyboru i więcej okazji do realizowania swojego potencjału, ale jednocześnie, wskutek spłaszczenia horyzontu aksjologicznego, ma mniej danych wskazujących mu, jak ma ten potencjał wytrwale realizować oraz według jakich kryteriów ma wybrać swój cel.

W niniejszej pracy Autorka zgromadziła materiał z różnych obszarów badań psychologicznych, wprost lub pośrednio dotyczący autokreacji. Analiza tego materiału pozwoliła na zrekonstruowanie przebiegu procesu autokreacji. Autorka jako wstępny i niezbędny etap tego procesu uznała proces autoidentyfikacji przejawiający się kolejno w samopoznaniu, samowyjaśnianiu i samorozumieniu, a obejmujący pojęcie siebie (koncepcję siebie, samoocenę i metateorię siebie), cele i wartości. Praca ma niemałą wartość naukową. Autorka przedstawiła w niej wpierw problematykę dotyczącą autoidentyfikacji, a następnie samej autokreacji. Są to odrębne zagadnienia, ale też się uzupełniają.

Należy podkreślić, że tematyka przedstawiona w niniejszej pracy dotycząca autokreacji została omówiona w szerokim wymiarze. Mimo iż wielu autorów zajmowało się tym zagadnieniem, to niewielu z nich tak dobitnie ukazało rolę „ja” w procesie kształtowania autokreacji. W opracowaniu tym Autorka nakreśla problematykę „ja” człowieka i jego udział w świadomym procesie powstawania autokreacji. Opracowanie tego zagadnienia może być bardzo przydatne, bowiem może posłużyć jako pomoc dydaktyczna w nauczaniu młodego pokolenia. Warto również zwrócić uwagę na fakt, że przybliżenie problematyki związanej z przekonaniem jednostki o jej możliwościach autokreacyjnych oraz z jej samooceną sprzyja lepszemu rozumieniu człowieka i mechanizmów wpływających na jego zachowanie.

Stanisław Głaz

Justyna Pawlak

Wydawnictwo WAM

Kraków 2009