Achacy

Imię męskie najprawdopodobniej pochodzenia greckiego. W takim przypadku byłoby ono utworzone od wyrazu achát-s 'agat'. W średniowieczu wiązano to imię z nazwą koloru jakiegoś drzewa, prawdopodobnie akacji. Ale to wszystko niejasne.

W Polsce nigdy nie było popularne, choć spotykamy je w XVI w. (Achacy Kmita).

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Acacius, Achatius, Agatius, Agatus, ang. Achatius, fr. Acace, Achace, niem. Achatius, Akazius, wł. Acacio, Acasio.

Święci występujący pod tym imieniem są w dawnych martyrologiach i synaksariach zjawiskiem częstym. Nie zawsze jesteśmy w stanie stwierdzić, czy należy ich identyfikować, czy też są postaciami odrębnymi. Do bardziej znanych należą:

Achacy, męczennik konstantynopolitański z IV w. Synaksaria wspominają go dość konsekwentnie pod dniem 8 maja, a mówią o nim jako o żołnierzu z Kapadocji, który sprowadzony do Konstantynopola, poniósł tam śmierć męczeńską. Posiadamy również wczesne świadectwa jego kultu w tym mieście (dwa kościoły ku jego czci), natomiast szczegóły z opisu jego męczeństwa - Passio (że był centurionem, przed sędziami wygłosił długie przemówienie o charakterze apologetycznym, doznał cudownego umocnienia dzięki głosowi z nieba, nawrócił strażników więziennych, itp.) tak są podobne do innych legendarnych opowieści, że ich wiarygodność odrzucono. W średniowieczu męczennik był czczony jako jeden z Czternastu wspomożycieli (Auxiliatores). Tu i ówdzie kult ten przetrwał do naszych czasów.

Najlepiej informuje o nim znakomity bizantynista, S. Salaville, w DHGE 1 (1912), 237-240, oraz bollandysta H. Delehaye, Les Saints de Trace et de Mésie, w: An. Boll. 31 (1912), 228-232. - Ikonografia w LCI 5 (1973), 16.

Achacy i 10 tys. męczenników z góry Ararat, wspominanych w Martyrologium Rzymskim 22 czerwca. Ongiś byli to sławni i bardzo czczeni święci, a przez osobę swego przywódcy (primicerius) także związani ze średniowiecznym kultem Czternastu wspomożycieli; wszakże krytyczna hagiografia umieszcza ich bez wahania pośród tworów czysto legendarnych, a ich pojawienie się na kartach twórczości hagiograficznej (i hymnograficznej) przypisuje bliżej nie znanemu fałszerzowi, występującemu pod imieniem Anastazy bibliotekarz. Mimo to wymieniamy ich tu krótko, ponieważ ich przywódcę mieszano nieraz z autentycznym męczennikiem przedstawionym powyżej, a ich kult (także cześć dla rzekomych relikwii) tak był żywy, iż poważnie wpłynął na sakralną twórczość artystyczną.

O legendzie wystarczająco LThK 1 (1957), 235. - Inne i ikonografia w LCI 5 (1973), 16-21.

Achacy mnich znany jest z Drabiny duchowej Jana Klimaka. Oznaczał się heroicznym posłuszeństwem i niezwykłą pokorą, znosząc cierpliwie wybryki mistrza, któremu go powierzono. Żył w VI stuleciu. Grecy i Słowianie czczą go już to 7 lipca, już to 26, 27 lub 29 listopada.