Błażej

Imię pochodzenia łacińskiego, pierwotne nomen gentilicium (z rodu Blasia, Blaesia, Blassia). Nazwa rodu pochodzi z przezwiska Blasio, -onis, które łączy się z wyrazem pospolitym blaesus, a, um, 'sepleniący'. Rzymianie prawdopodobnie przejęli za pośrednictwem oskijskim greckie słowo blaisos 'krzywonogi, chory na artretyzm', zmieniając jego znaczenie.

W polskich źródłach imię to poświadczone jest w kilku postaciach: Błażej, Błożej, Błażek, Błażko, a formy Błaż i Błażko służyły jako nazwiska. Inne nazwiska pochodzące od imienia Błażej to: Błażejewicz, Błażkowic, Błażkowski, Błażowski, Błachut. W Polsce było to imię chłopskie (por. utwór W. L. Anczyca Błażek opętany, czy nowelę W. Orkana Błażkowa łysina).

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Blasius, ang., fr. Blaise, hiszp. Blas, Blasco, niem. Blasius, ros. Włas, wł. Biagio.

Święci i błogosławieni znani pod tym imieniem nie są liczni (siedmiu) i w historii chrześcijańskiego kultu nie zajmowaliby szczególnego miejsca, gdyby nie pierwszy z nich, pod tym względem wyjątkowy, choć - jak się zdaje - zupełnie legendarny, oraz późniejszy wybitny asceta bizantyński. Tych przedstawimy. Pominiemy natomiast innych, ledwo w martyrologiach wspomnianych. Słabo są historycznie rozpoznani, a istnienie i kult niektórych wzbudzają poważne wątpliwości.

Błażej, biskup Sebasty (w Armenii, dziś Sivas, Turcja). Według niektórych miał być męczennikiem z początku IV stulecia (może za prześladowania Licyniusza), ale w rzeczywistości postać tę znamy wyłącznie z przekazów legendarnych, które pojawiły się już przed VIII w. i które po badaniach G. Garitte'a uważać można za dzieło anonimowego autora. Wczesne wersje legendy pochodzą sprzed Metafrasta (X w.). Były one szeroko rozpowszechnione na Wschodzie, z czasem zaś przeniknęły także na Zachód i osiągnęły tam nie mniejsze powodzenie. Świadczy o tym m.in. stosunkowo wczesny przekład polski, zabytek językowy, który pochodzi prawdopodobnie z pasjonału królowej Jadwigi. Do popularności przyczyniła się wydatnie Złota legenda, u nas w czasach późniejszych Żywoty Skargi, który oparł się na wersji przypisywanej Metafrastowi. Popularności zaświadczonej w twórczości literackiej odpowiadają liczne miejsca poświęcone kultowi Błażeja i jego rzekomych relikwii: Tarent, Sankt-Blasien w Schwarzwaldzie, Moguncja, Trewir, Lubeka, Raguza i inne. Dochodzą do tego liczne wezwania kościołów. Tych nie zabrakło również na ziemiach polskich. W związku z oławską fundacją Piotra Własta pod tym właśnie wezwaniem, wysunięto (K. Eistert) nawet hipotezę, jakoby ten sławny średniowieczny fundator kościołów polskich przejął od Błażeja swe imię. W końcu popularność męczennika przejawiła się w zwyczajach ludu, który dopatrywał się w Błażeju stróża zwierząt domowych oraz patrona przeciw chorobom gardła. Ma to swe uzasadnienie w treści legendy, według której rzekomy biskup ukrywał się w czasie prześladowania w górskiej grocie; przychwycony przez siepaczy i prowadzony do miasta, dokonał w drodze kilku cudów, m.in. kazał wilkowi oddać wieprza porwanego ubogiej wdowie. Gdy zaś przebywał w więzieniu, uzdrowił chłopca dławiącego się ością. Potem biskup został rzekomo ścięty mieczem. Zwyczaje ludowe znalazły swoje odbicie w rytuale rzymskim, który do niedawna zawierał formuły poświęcenia świec (tzw. błażejek), chleba, wina, wody i owoców w dzień świętego Błażeja, a wszystko to przeciw chorobom gardła. W Kościele łacińskim pamiątka Błażeja przypada 3 lutego (do XI w. także 15 lutego), natomiast Grecy wspominają go 11 lutego. Z Błażejem z Sebasty należy prawdopodobnie utożsamiać innych świętych tego imienia wspominanych w martyrologiach (np. wspominanego w Martyrologium Rzymskim pod dniem 29 listopada). Święty Błażej należy do tzw. Czternastu wspomożycieli i jest bardzo czczony w wielu okolicach po dzień dzisiejszy.

Błażej z Armorionu. Na chrzcie św. otrzymał imię Bazyli. Wcześnie wstąpił do stanu duchownego i z Frygii przeniósł się do Konstantynopola, gdzie jeden z jego braci zatrudniony był w Hagia Sophia. W szkole zorganizowanej przez patriarchat studiował Pismo Św., zwłaszcza księgi przypisywane Dawidowi i Salomonowi. Gdy Ignacy wrócił na tron patriarszy (867-877), otrzymał święcenia diakonatu. Wkrótce potem wyruszył jako pielgrzym do Rzymu. Towarzysz podróży sprzedał go jako niewolnika Bułgarom, ale odzyskał wolność. Na Dunaju złupili go rozbójnicy. W Rzymie poodwiedzał sanktuaria, potem został mnichem w jednym z greckich klasztorów. Wtedy właśnie zmienił imię na Błażej. W klasztorze przebywał przez lat osiemnaście. Tam też przyjął święcenia kapłańskie. Mimo to uszedł potem z Wiecznego Miasta i udał się w drogę powrotną. Naznaczyły ją znów rozmaite perypetie i przygody. Do Konstantynopola przybył, gdy dokonywał się podział między zwolennikami patriarchy Ignacego i Focjusza. Wstąpił wówczas do klasztoru Studion. Po czterech latach udał się stamtąd na półwysep Athos. Przebywało już tam kilku pustelników. Sam założył klasztor. Gdy miejsce jego położenia wywołało spory między pretendentami do posiadłości, udał się po ich rozstrzygnięcie do stolicy. Wkrótce potem zmarł, pochowany przez mnichów Studionu. Nastąpiło to między r. 909 a 912. Jego grecki Żywot (BHG 278) długo był nieznany. Znano natomiast przeróbkę starosłowiańską. Wspomnienie obchodzono w dniu 20 grudnia.