Bonawentura

To najprawdopodobniej sztuczne imię klasztorne, utworzone na podstawie łac. bona ventura 'dobra przyszłość', może najpierw o charakterze indywidualnego przydomka, jak: Bonafida, Bonagratia, Bonaiunta, Bonum Mane, które we wczesnym średniowieczu były spotykane.

W Polsce imię to było rzadkie, ale od czasu do czasu pojawiało się, np. nosił je jeden z braci Niemojowskich, tzw. kaliszan, słynnych z opozycyjnych wystąpień sejmowych w okresie Królestwa Kongresowego.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Bonaventura, ang., niem. Bonaventura, fr. Bonaventure, hiszp. Buenaventura, wł. Bonaventura, Buonaventura, Tura.

Święci i błogosławieni, znani pod tym imieniem, tworzą dwunastoosobową grupkę. Niemal wszyscy są franciszkanami, a imię swe zawdzięczają wielkiemu zakonnemu współbratu. Jemu przede wszystkim użyczymy tu nieco miejsca, ale kilka słów poświęcimy także trzem innym, późniejszym.

Bonawentura, biskup i doktor Kościoła. Jan di Fidanza, bo takie było jego chrzestne imię i nazwisko - urodził się w r. 1221 w Bagnoregio niedaleko Viterbo (Włochy). Kiedy jako dziecko był bliski śmierci, matka zwróciła się do św. Franciszka z Asyżu i uzyskała cudowne uzdrowienie. Odtąd był już trwale związany z Braćmi Mniejszymi, których miał stać się ozdobą. Pierwsze nauki pobierał w ich miejscowym klasztorze, dalsze studia odbył w Paryżu (1236-1242), gdzie zdobył tytuł mistrza nauk wyzwolonych. Tam też (1243-1244) wstąpił do zakonu, następnie zaś kontynuował swe studia pod kierunkiem znakomitych mistrzów: Aleksandra z Hal-s, Jana z La Rochelle, Wilhelma z Owernii i innych. W r. 1248 sam objął obowiązki wykładowcy. Komentował najpierw Ewangelię św. Łukasza, następnie zaś Sentencje Piotra Lombarda (1250-1253). W r. 1253 stoczył batalię z Wilhelmem z Saint-Amour oraz Tomaszem z Yorku w obronie nowego ideału zakonów żebrzących. Następnie pisał dzieło o Trójcy Świętej (Quaestiones disputatae), wznosząc się na szczyty metafizycznej dociekliwości. Z kolei zajął się problemami poznania. Wyraźnie odszedł od ujęć arystotelesowskich, zbliżył się zaś do augustynizmu i neoplatonizmu. W tym samym czasie stworzył pokaźny zbiór Mów, w których odnaleźć można całą syntezę jego myśli. Wierne odbicie znajduje ona także w jego Breviloquium, skomponowanym przed r. 1257. Wtedy to właśnie franciszkanie wybrali Bonawenturę na swojego generała. Zakonem rządził do r. 1273, a czynił to tak roztropnie, iż pozyskał sobie u potomnych tytuł drugiego założyciela rodziny serafickiej. W szczególności kodyfikował ustawy zakonne, wizytował prowincje, chcąc zaś w zakonie zachować pierwotnego ducha, czyli ducha św. Franciszka, napisał jego Żywot. Tworzył ponadto w tym czasie inne dziełka z zakresu życia wewnętrznego, żeby wymienić tylko dwa najznakomitsze: Lignum vitae oraz Itinerarium mentis in Deum. Działał także intensywnie na ambonie, a kaznodziejstwo jego było tak pociągające, że słuchali go chętnie panujący (Ludwik I) i papieże. W r. 1265 Klemens IV mianował go biskupem Yorku, ale Bonawentura uchylił się od tej godności. W cztery lata później podjął na nowo batalię w obronie praw i ideałów franciszkańskich. Przeciwstawiając się Gerardowi z Abeville napisał traktat o wymownym tytule Apologia pauperum. Kiedy zaś w latach 1267-1268 w Paryżu pojawiły się tendencje racjonalistyczne, związane z arystotelizmem, a papieże chcąc im zaradzić nakazali usunięcie wykładów o Arystotelesie i jego komentatorów, Bonawentura interweniował i wygłosił kilka konferencji, w których usiłował wskazać właściwe perspektywy intelektualne. Następnie stworzył na nowo rodzaj intelektualnej syntezy, którą przedstawił w wykładach objętych nazwą Illuminationes Ecclesiae. Wygłosił je przed intelektualną elitą Paryża, podkreślając przede wszystkim, iż źródłem wszelkiej wiedzy i mądrości jest Chrystus: w porównaniu z Nim wszystkie greckie znakomitości znikają w cieniu. Rozgłos wystąpień Bonawentury był tak wielki, iż Grzegorz X mianował go w r. 1273 kardynałem. Jako taki uczestniczył w soborze liońskim, przykładając się do sprawy zjednoczenia z Kościołem greckim. Umarł 15 lipca 1274 r., napełniając smutkiem kurię papieską, która z osobą jego łączyła wiele nadziei, a imię Bonawentury uważała za jasny promień światła, rozjaśniającego ówczesne troski Kościoła. Nie umarło jednak dzieło Bonawentury. Prace filozoficzne i teologiczne kontynuowali liczni uczniowie, którzy stworzyli prawdziwą szkołę jego imienia. W uczelniach zakonnych jego pisma stały się programem i treścią nauczania. Wytyczony przez Bonawenturę kierunek stał się na długo przeciwwagą arystotelizmu. Temu ostatniemu ustąpił dopiero w XIV w. i wtedy to także w zapomnienie popadła teologia mistyczna Bonawentury. Niemniej w r. 1482 Sykstus IV zaliczył go w poczet świętych, a w sześć lat później Sykstus V ogłosił go doktorem Kościoła. Odrodzenie myśli Bonawentury przypada na czasy ostatnie. W Quaracchi franciszkanie wydali w latach 1892-1904 wszystkie dzieła Bonawentury, a historycy - zwłaszcza E. Gilson - ukazali we właściwym świetle jego intelektualną wielkość i znaczenie.

Pomniki wczesnej hagiografii w BHL 1391-1391n. Inne zwięźle w Catholicisme 2 (1949), 122-128, oraz w LM 2 (1981), 402-407. Obszernie w Bibl. Ss. 3 (1963), 239-283. Z nowszych na uwagę zasługują: pięciotomowy zbiór prac, pt. S. Bonaventura, Grottaferrata 1974; oraz prace ogłoszone w Miscellanea Franciscana 95 (1975) i w Franziskanische Forschungen, H. 28 (1976). Omówienie nauki świętego i jego szkoły u E. Gilsona, Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, Warszawa 1966, 325-346 oraz 666-684 (przypiski i bibliografia). Liczne studia, które się stale pojawiają, odnotowują wymienione czasopisma oraz Archivum Franciscanum Historicum. - O ikonografii J. P. Gerlach, P. Papini, Il Dottore Serafico nelle raffigurazioni degli artisti, Grottaferrata 1973; a także Bibl. Ss., l. c. (z licznymi reprodukcjami) oraz LCI 5 (1973), 420-425. - Literaturę polską zestawił Bar, 6 (1968), 283-287 (życiorysy, studia) oraz 7 (1969), 203-205 (pisma); także J. Cygan w piątym tomie dzieła zbiorowego cyt. powyżej. Z nowszych przede wszystkim: Św. Bonawentura, Pisma ascetyczno-mistyczne, Warszawa 1984. Wyjątki z pism także w Antologii mistyków franciszkańskich, t. 1, Warszawa 1985, 169-254. Ponadto jubileuszowy zbiór pod red. Napiórkowskiego-Zielińskiego, Św. B., Życie i myśl, Niepokalanów-Warszawa 1976. Dobry esej u J. Mirewicza, Obrońcy, 258-265. - Ikonografia polska u T. Adamka, we Franziskanische Forschungen, t. c., 194-201.

Bonawentura z Padwy (Baduario). Urodził się 26 czerwca 1332 r. w rodzinie hrabiów Peraga. Wcześnie w swym rodzinnym mieście wstąpił do augustianów. W Paryżu lub w Padwie zdobył doktorat z teologii. Wkrótce też Grzegorz z Rimini, generał zakonu, wezwał go do swego boku. W r. 1362 Innocenty VI powierzył mu sprawę otwarcia w Bolonii fakultetu teologii. W r. 1374 wygłosił mowę dla uczczenia swego zmarłego przyjaciela, Petrarki. W trzy lata później obrano go generałem zakonu. W czasie wielkiej schizmy opowiedział się za Urbanem VI. W nagrodę za to w 1378 mianowany został kardynałem. Potem jako legat papieża przebywał w Polsce i przykładał się do unowocześnienia struktur kościelnych. We współpracy z doma innymi kardynałami redagował następnie statuty dla fakultetów teologicznych na uniwersytetach włoskich. W r. 1380 posłował na Węgry, gdzie godził króla z jego podwładnymi. Gdy w dniu 29 lipca 1385 r. udawał się do Watykanu, na moście Św. Anioła zamordował go emisariusz jego krewnego, Franciszka Carrery, tyrana Padwy. Miała to być zemsta za przeciwstawianie się próbom naruszenia immunitetów kościelnych. W zakonie czczono go zawsze jako błogosławionego. Nie mniej znany był jako autor licznych dzieł ascetycznych i homilii.

Bonawentura z Potenzy. Carlo Antonio Lavagna urodził się w tym mieście w r. 1651. Mając lat piętnaście, wstąpił do franciszkanów konwentualnych i wtedy to przyjął imię serafickiego doktora. Nie okazywał zdolności, więc odesłano go do eremów w Lapio i w Amalfi, ale w r. 1675 udzielono mu jednak święceń kapłańskich. Okazał się wybitnym kaznodzieją i jako taki zdziałał wiele. W latach 1703-1707 był w Ravello mistrzem nowicjuszy. Zmarł 26 października 1711 r. Beatyfikował go w r. 1775 Pius VI.

Bonawentura z Nagasaki. Urodził się w Meaco, w Japonii, z ojca chrześcijanina i matki poganki. Ojciec umarł mu wcześnie. Uległ wówczas namowom matki i wyparł się wiary. Żył tak przez lat dwadzieścia, ale nieustannie doznawał wyrzutów sumienia. W końcu wrócił na łono wiary. Został także franciszkańskim tercjarzem. Przychwycony przez pogan, razem z wieloma franciszkanami zginął w dniu 5 lutego 1597 r. Kanonizował go w r. 1862 Pius IX.