Cyriak
Imię męskie greckie. W języku greckim przymiotnik kyriakós utworzony był od rzeczownika kýrios 'pan', służącego w Biblii często do określenia Boga. W Nowym Testamencie jest już poświadczony zwrot he kyriaké heméra 'dzień Pański', tj. niedziela. Użyty jako imię własne Kyriakós określał zapewne chłopca 'poświęconego Panu, należącego do Pana (tj. Chrystusa)', a wtórnie może też chłopca 'urodzonego w niedzielę'.
Do Polski imię to przyszło z łaciny i dlatego mamy wymowę z C-, a nie z K-.
Odpowiedniki obcojęz.: łac. Cyriacus, Quiriacus, fr. Cyriaque, Cyriace, Ciliax, Créac, Quiriac, niem. Cyriak, Cyriacus, Quiriacus, ros. Kiriak.
Święci, których pod tym imieniem wyliczają martyrologia oraz inne wykazy, są bardzo liczni. Spotkać w nich można ponad dwudziestu Cyriaków. Na ogół są jednak mało znani lub ledwo wyliczeni w grupach złożonych z wielu męczenników. Tu z tych względów przedstawimy jedynie trzech, sławnych dzięki późniejszemu kultowi lub dobrze rozpoznanych w źródłach historycznych.
Cyriak, męczennik rzymski, wymieniany często razem z Largiem, Smaragdem i innymi. Należy do tzw. Czternastu wspomożycieli, których kult związany jest z grozą średniowiecznych epidemii. Wzywano go w najrozmaitszych potrzebach - przeciw epilepsji, opętaniu, pokusom złego w godzinę śmierci itp. - a jego cześć rozszerzyła się niepomiernie przede wszystkim w Europie Środkowej. Syciła się ta cześć wątkami legendarnymi, które mocno oplotły tego niewątpliwie autentycznego męczennika: śmierć poniósł on pod Wiecznym Miastem, przy drodze wiodącej do Ostii, o czym świadczy starożytna Depositio martyrum oraz inne, bardziej pośrednie dokumenty, potwierdzają zaś badania archeologiczne. Wolno stąd także przypuszczać, że Cyriak był ofiarą prześladowań za Dioklecjana. Nic więcej właściwie nie wiemy. Natomiast obfity materiał legendarny zawdzięczamy przede wszystkim nierzadkiej we wczesnośredniowiecznym Rzymie tendencji wiązania z imieniem męczennika tzw. tytułu kościoła. Z czasem zapomniano, że tytuł ten określa nie męczennika i świętego, ale fundatora względnie ofiarodawcę, któremu kościół zawdzięcza swe powstanie. Cyriaka męczennika wspominano w rozmaitych dniach, jedyną jednak uzasadnioną datą jego pamiątki jest 8 sierpnia.
Cyriak, anachoreta. Żył w drugiej połowie V i w pierwszej VI stulecia. Pochodził z Koryntu. Przez dziewięćdziesiąt lat wiódł życie pustelnicze, najpierw pod kierunkiem opata Gerazyma, potem św. Eutymiusza. Mieszkał na terenie dawnej ławry lub w grocie św. Charytona (Suka). Brał udział w sporach z orygenistami. Niektórzy przypisują mu także autorstwo hymnów liturgicznych. Doczekał się ponoć bardzo późnej starości i osiągnął wiek ponad stu lat. Zmarł około r. 556. Kalendarz palestyńsko-gruziński wspomina go 9 i 29 września. Żywot wielkiego ascety zredagował współczesny mu Cyryl ze Scythopolis (524- -528). Przerabiał go później Metafrast.
Cyriak Eliasz Chavara. Urodził się 11 lutego 1805 r. w Kainakary, na terenie diecezji Changanacharry, w południowo-zachodniej części Indii. Pobożność przekazała mu matka. Kształcili go potem gorliwi kapłani. W r. 1829, ukończywszy seminarium w Pallipurze, otrzymał święcenia kapłańskie. Współpracował potem z Tomaszem Palakalem, rektorem seminarium. Razem z nim oraz z Tomaszem Porukurą rozważał możliwość założenia kongregacji kapłanów, którzy mogliby skutecznie działać w Kościele malabarskim. Zamiar urzeczywistnili w maju 1831 r. Tak to powstało zgromadzenie karmelitów pod wezwaniem Najśw. Marii Panny Niepokalanej. Gdy w r. 1841 zmarł Palakal, a w pięć lat później Porukura, na Eliaszu spoczął ciężar zarządzania rozwijającym się zgromadzeniem. Aprobatę otrzymało ono w r. 1855. Razem z karmelitą Leopoldem Beccaro założył ponadto zgromadzenie sióstr karmelitanek pod wezwaniem św. Teresy. Gdy na wybrzeże malabarskie przybył Tomasz Rochos, biskup wyznania chaldejskiego, wielu uznało w nim zwierzchnika, potem nawet całe parafie poddały się jego jurysdykcji. W tej sytuacji, pełnej zamieszania i niepewności, Cyriak mianowany został generalnym wikariuszem dla całego Kościoła syromalabarskiego. Dokonał wtedy wiele. Zreformował także obrzędy, a dla umocnienia prawowierności i pobożności powydawał wiele książek. Mocno już schorowany, zmarł dnia 3 stycznia 1871 r. Razem z Alfonsą od Niepokalanego Poczęcia - Anną Muttathupadam - beatyfikował go w Indiach Jan Paweł II w r. 1982.