Diadoch (Diadok)

Imię o rodowodzie greckim: Diádochos 'dziedzic, sukcesor, spadkobierca'. Pochodzi ono od tytułu namiestników poszczególnych części imperium Aleksandra Wielkiego. Diadochowie sprawowali swą władzę w latach od 323 do 281 r. przed Chr., kiedy ustaliły się główne granice państw świata hellenistycznego.

U nas imię nie znane. Tytuł znany tylko badaczom dziejów starożytnych.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Diadochus, Diadocus, gr. Diádochos.

Diadoch, biskup Photike. Urodził się około r. 400. W r. 451 został biskupem w Photike, w Starym Epirze. Zmarł w kilka lat później. Inne szczegóły jego życia trudno ustalić i ułożyć w chronologiczny ciąg. Nie wiemy na przykład, czy rzeczywiście - jak przypuszczają niektórzy - przebywał w Afryce Północnej (uprowadzony tam przez Wandalów-) oraz w Galii. To pewne, że w r. 458 podpisał list do cesarza Leona I w sprawie niepokojów w Aleksandrii. Ale nawet o jego stolicy, kilkakrotnie burzonej, nic powiedzieć nie potrafimy, a do niedawna nie wiedzieliśmy właściwie, gdzie ją lokalizować. Mimo to duchowa fizjognomia świętego zarysowuje się wyraźnie, zupełnie jasno. Był z urodzenia Grekiem, wyposażonym w wysoką kulturę, pisarzem rasowym. Zabrał wprawdzie głos w polemice z monofizytami i mesalianami, na ogół jednak w polemiki się nie wdawał. Czytelnikom dziełek, w których odzwierciedliły się jego aspiracje, zaprezentował się przede wszystkim jako wytrawny mistrz i kierownik dusz. Był autorem Kazania o Wniebowstąpieniu, Wizji, może także Katechezy, przypisywanej ongiś Symeonowi Teologowi. Ale najcenniejszym dziełkiem, pozostawionym potomności, jest jego Sto rozdziałów o doskonałości duchownej. Wyłożył w nich potrzebę upodabniania się, o ile to możliwe, do Boga, a uprzednio także poznania samego siebie i rozeznawania duchów. W tym wszystkim najpotrzebniejszą jest łaska, bez której przezwyciężanie dualizmu ciała i duszy nie jest możliwe. Diadoch pisze o niej w sposób głęboki i subtelny. W całym tym jego wykładzie zaznaczył się w jakiejś mierze wpływ Ewagriusza z Pontu, nawet zwalczanych przezeń mesalian, mimo to pozostaje autorem oryginalnym, którego potem po wielekroć cytować będą tacy pisarze, jak Maksym Wyznawca i Focjusz. Na późniejszy rozwój duchowości wschodniej wywrze wpływ ogromny. Wyraźnie uwidoczni się to także na Rusi. Zachód natomiast odkryje go bardzo późno, bo w XVII stuleciu. Wszyscy odnajdą w nim pisarza wielkiego, zasługującego na szacunek. Byli nawet tacy, co chcieli w nim widzieć męczennika i identyfikowali go z tym, o którym synaksaria wzmiankują pod dniem 31 sierpnia. Nikt nie wątpił, że obcując z nim, obcuje ze świętym.