Ekspedyt

Jest to imię pochodzenia łacińskiego (Expeditus), utworzone od czasownika expedio 'uwolnić, wyzwolić z więzów'. Expeditus to przymiotnik rodzaju męskiego 'wolny, lekko ubrany, lekkozbrojny, szybki, zwinny'. Pierwotnie było to cognomen od zawodu żołnierskiego.

W Polsce imię znane, choć u ludzi świeckich nie używane (spotyka się u zakonników). W średniowieczu zostało w Polsce przetłumaczone na Wierzyn (tzn. człowiek, któremu można wierzyć).

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Expeditus, wł. Espedito.

Święty, który pojawia się w Martyrologium Rzymskim pod dniem 19 kwietnia, jest zarazem postacią znaną i... nieznaną. Jest postacią nieznaną, bo oprócz krótkiego wspomnienia zamieszczonego w niektórych martyrologiach i w Breviarium Syriacum nic o nim zgoła nie wiemy. Tam, gdzie jest wspominany, należy do mniej lub bardziej licznej (w zależności od rozmaitych wersji) grupy męczenników, o których nie wiemy, kiedy i gdzie ponieśli śmierć, i gdzie najpierw otaczano ich czcią. Bollandyści sądzą, że imię Ekspedyt powstało albo na skutek nieporozumienia, albo wskutek błędnego odczytania imienia Elpidiusz. Inni utożsamiają go ze św. Menasem, którego Ormianie nazywali arakahas, co odpowiadałoby właśnie łacińskiemu expeditus. Jakkolwiek by było, cześć świętego, nie znana we wczesnym średniowieczu, nabrała popularności w czasach najnowszych. Stąd to Ekspedyt w sposób paradoksalny stał się w gronie świętych postacią... bardzo znaną. Spontanicznie uczyniono zeń patrona od spraw pilnych, nie cierpiących zwłoki i dopracowano jego -historię-. Wzywali go też studenci, zwłaszcza przed egzaminami, i strony sądowe. Ta cześć, żywa w krajach romańskich od połowy XIX w., ogarnęła potem także Niemcy i dotarła do Polski. Gdzieniegdzie przybrała formy wręcz zabobonne, stąd niektóre zarządzenia Stolicy Świętej. Artyści przedstawiali Ekspedyta jako wodza piorunująco sprawnego legionu wojskowego (fulminantes) lub też depczącego kruka, a więc ptaka, który zdaniem Latynów kracząc powtarza słowa cras, cras (jutro, jutro). O kulcie w Polsce świadczy między innymi broszura wydana w Poznaniu (1920).