Ezdrasz

Jest to imię biblijne pochodzenia hebrajskiego, u którego podstaw leży wyraz pospolity ezer 'pomoc, odwaga, męstwo'.

W Polsce w XIV w. potwierdzone jako należące do jakiegoś kleryka: Esdras... subdiaconus.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Esdra, Esdras, Esra, gr. Esdra, Esdras, ang. Esdras, Ezra, fr. Esdras, hiszp. Esdras, Ezra, niem. Esdras, Esra, Ezra, ros. Esdra, Ezdra.

W odróżnieniu od wielu imion biblijnych imię to nie pojawia się w Piśmie Św. często. Widnieje wprawdzie w 2 Mch 8, 23, ale jedynie w wersji Wulgaty, a w niej zniekształcono po prostu imię Eleazara, brata Judy Machabeusza. Sławę swą i rozgłos zawdzięcza więc jedynie dwom księgom, które w wielu tradycjach, również i dziś, zwiemy księgami Ezdrasza i Nehemiasza (Ezd i Ne). Toteż krótko przedstawimy tu wyłącznie tę postać, która wyłania się z kart tych właśnie ksiąg i której tradycyjnie przypisuje się autorstwo pierwszej.

Ezdrasz, biegły w Prawie. Pochodził z pokolenia Aarona. W Babilonii musiał zajmować wysokie stanowisko w zarządzaniu gminą żydowską. W siódmym roku panowania króla Artarkserksesa wręczono mu firman nakazujący inspekcję Judei oraz zabezpieczenie ofiar za władcę, ustanowienie sędziów, pouczenie ludu o prawach Bożych i państwowych. Ruszył w otoczeniu naczelników rodów, których w rozdz. 8 dokładnie wyliczył. W pięć miesięcy później szczęśliwie dotarli do Jerozolimy. Ofiary powierzyli teraz komisji kapłanów, a firman okazali zarządcom. Wedle Ne 8 miało potem nastąpić uroczyste odczytanie Prawa, po nim zaś Święto Namiotów oraz obrzęd Pojednania. Ze szczególną energią wystąpił też Ezdrasz przeciw małżeństwom mieszanym, przy czym sprawa ta ciągnęła się długo i wymagała wielu zachodów. Co porabiał potem, nie wiemy. Nie wiemy również, gdzie i kiedy umarł. Józef Flawiusz utrzymywał, że w Jerozolimie, natomiast tradycje talmudyczne wskazywały na Babilon. Dyskusyjną jest chronologia życia i jego głównego dzieła. Za wysoce prawdopodobny uchodzi dziś r. 397 przed Chr. jako data misji Ezdrasza, przybywającego z Pięcioksięgiem w jego ówczesnym stanie. Z niego to chciał uczynić jedyny kodeks prawny dla Żydów i Samarytan. W ten też sposób odegrał doniosłą rolę w ukształtowaniu kanonu biblijnego. Przystawałoby to również do zasad polityki dworu Achemenidów i tłumaczyło dobrze sprawę firmanu, w który Ezdrasz został wyposażony. O wiele bardziej skomplikowaną wydaje się analiza literacko-historyczna samej księgi, oznaczonej jego imieniem. O niej jednak informują obszernie wstępy i komentarze biblijne.Tu wystarczy zaznaczyć, że istnieją także apokryficzne Księgi Ezdrasza, oznaczane: 3-6 Ezd (Esrae). Nimi także pośród dyskusji zajmują się współcześni badacze literatury judaistycznej. Tu należy je wspomnieć dlatego, że przyczyniały się niewątpliwie do tego, aby w historii Izraela przyznawać Ezdraszowi miejsce poczesne, pomieścić go na wysokim piedestale czci i wdzięczności. W upowszechniających się wyobrażeniach stawał się Ezdrasz jakby drugim Mojżeszem, wielkim prawodawcą, na nowo scalającym społeczność wybranego ludu. Wszystko to oddziałało na kult chrześcijański. Ezdrasz znalazł się przeto w Martyrologium Rzymskim, gdzie razem z Joelem widnieje pod dniem 13 lipca.