Herkulan

Jest to imię pochodzenia łacińskiego, genetycznie cognomen rzymskie od łacińskiego imienia mitologicznego herosa Herkulesa (grecki Herakles).

W Polsce imię nie używane.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Herculanus, hiszp. Herculano, niem. Herkulan, wł. Ercolano.

W martyrologiach i innych zapisach hagiograficznych spotykamy pięciu świętych, którzy oznaczani byli tym imieniem. Nie należą do postaci dobrze rozpoznanych. Mimo to uwzględnimy tu dwóch.

Herkulan, męczennik z Porto (niedaleko Rzymu). W starożytnych pomnikach hagiograficznych występuje zwykle z kilku innymi (Akoncjusz, Nonus i Tauryn), a jako męczennik z Porto pojawia się już w r. 354. Niestety, nic ponadto o nim nie wiemy. Ten brak historycznych przekazów starano się, jak to często bywało, uzupełnić tworami wyobraźni. Apokryficzna Passio opowiada więc, że męczennicy byli żołnierzami stacjonującymi w Ostii, przyjąwszy zaś wiarę, zostali ścięci; wyrok wykonano 5 września 252 r. Martyrologium Rzymskie w wydaniu z 1922 r. podaje wspomnienie zaczerpnięte z tego właśnie źródła, choć krytyka hagiograficzna uważa je za nieautentyczne. Wspomnienie nie znanego bliżej, ale niewątpliwie autentycznego męczennika obchodzi Kościół 5 września.

O Herkulanach w ogólności dobrze informuje Catholicisme 5 (1962), 634 n. O męczenniku z Porto przede wszystkim Com. mart. rom. 381 i tam cyt. Inne w Bibl. Ss. 1 (1961), 161 n. - Ikonografia w LCI 6 (1974), 501.

Herkulan, biskup Perugii. Ścięty został na rozkaz króla Ostrogotów Totyli w r. 547. Wspomina o tym w swych Dialogach św. Grzegorz Wielki. Ciało biskupa przeniesiono około r. 966 do katedry. Martyrologia zachowały wspomnienia o tej translacji pod dniem 1 marca. Stało się to później źródłem nieporozumienia, a nawet zdublowania Herkulana, ponieważ autorzy lokalni chcąc obronić historyczność umbryjskiej legendy z VIII stulecia, opowiadającej o miejscowych świętych, dopatrywali się tu śladu dowodzącego rzekomo autentyczności jednego z nich. Herkulan z Perugii doczekał się pięknych oznak kultu w ikonografii. Posiadamy także cenne wyobrażenie świętego w stallach krakowskiego kościoła Bożego Ciała.