Jonasz

Jest to imię biblijne. Pochodzi od hebrajskiego słowa jona 'gołąb'. Mogłoby ono być więc odpowiednikiem łacińskiego imienia Tytus 'dziki gołąb'. W greckich tekstach imię zapisywano jako Jonas, co przejęła też łacina. Jonasz bywa czasem identyfikowany z Janem, w czym pewien udział mają różne tłumaczenia Pisma Świętego.

W Polsce imię znane w XIV/XV w. w formie Jona. Dziś jest bardzo rzadkie.

Odpowiedniki obocjęz.: łac., fr. Jonas, ros. Iona.

W wykazach hagiograficznych znaleźć można sześciu świętych tego imienia. Nie wszyscy oni dostatecznie jasno wyłaniają się z cienia nikłych wspomnień. Przedstawimy tu tylko czterech. Pierwszym był oczywiście

Jonasz i Barachizjusz, męczennicy, mieli być braćmi, ofiarami prześladowania z czasów Sapora II, króla Persów. Ich męczeństwo przypadałoby rzekomo na r. 326. Nie odpowiada to jednak danym pochodzącym z wiarygodnych źródeł. Rzecz uznano dlatego za budującą legendarną opowieść. Jej syryjską wersję rychło przetłumaczono na język grecki. Rzekomi męczennicy znaleźli się w synaksariach i martyrologiach pod dniem 29 marca.

Jonasz, metropolita Moskwy. Pochodzić miał z Halicza (koło Kostromy). Tam też wstąpił do klasztoru. Później przebywał w klasztorze Św. Szymona w Moskwie. W r. 1437 wyniesiono go na stolicę biskupią w Riazaniu. Oprócz tego, po śmierci metropolity Focjusza (1431), zarządzał diecezją moskiewską. Energicznie opowiadał się za Wasylem II Ślepym i wspomagał go w walce o tron. Trudniejszymi okazały się starania o zdobycie tronu metropolitalnego. Patriarcha konstantynopolitański oraz cesarz bizantyjski Jan Paleolog za metropolitę Kijowa i całej Rusi uznawali wtedy Izydora. Potem w stolicy naddnieprzańskiej osiadł metropolita Grzegorz. Mimo to na żądanie Wasyla synod ogłosił Jonasza metropolitą Moskwy. Na tym stanowisku zajmował się przede wszystkim zwalczaniem Izydora i zwolenników przyjętej przez tego ostatniego unii. Zmarł 31 marca 1461 r. W menologiach rosyjskich wspominano go czterokrotnie: 31 lub 30 marca, 27 maja, 15 czerwca oraz 5 października. Tę wyjątkową rangę uzyskał zapewne dlatego, że zasłużył się w dziele podnoszenia prestiżu stolicy moskiewskiej oraz kształtowania idei Moskwy jako trzeciego Rzymu. Unici go nie czcili.

Jonasz z Nowogrodu. Na chrzcie otrzymał imię Jan, ale znany jest pod imieniem zakonnym. Wcześnie stracił rodziców. Zajęła się nim jakaś litościwa wdowa, która też powierzyła go dla nauki jakiemuś diakonowi. Na mnicha dał się postrzyc w klasztorze Otieńskim pod Nowogrodem. Z zakonnej celi wezwano go do objęcia stolicy biskupiej. Zasiadając na niej, zasłynął z miłosierdzia, z pokory i duszpasterskiej gorliwości. Dbał o budowę świątyń, pomnażał dobra cerkiewne i bronił ich. Zatroszczył się także o kodeksy i wystrój wnętrz. Z jego to inicjatywy powstały ponoć niektóre zbiory z utworami hagiograficznymi oraz liturgicznymi. Pisał je Pachomiusz Logotheta, który też potem ułożył biografię biskupa. Jonasz zmarł w dniu 5 listopada 1471 r. Pochowany został we wspomnianym klasztorze.