Judyta

Jest to imię biblijne. Pochodzi z hebrajskiego Jehudit 'Żydówka, chwaląca'. W piśmiennictwie greckim imię występuje w formie Judith, podobnie też w łac. Wulgacie Judith. W Polsce imię poświadczone w 1085 r. w formie Judyt. Ta forma pojawia się w pieśniach religijnych, np. w -Godzinkach- Judyt wojująca... Imię może też występować w formie Juta, częściej w krajach germańskich.

Odpowiedniki obcojęz.: łac. Iuditha, Judith, ang. Judith, Judy, fr. Judith, hiszp. Judit, niem. Judith, Jutta, wł. Giuditta.

W Starym Testamencie znana była przede wszystkim ta, której imieniem oznaczono jedną z natchnionych ksiąg, nazywanych historycznymi. O niej tu kilka słów powiemy. Natomiast święte i błogosławione, które w czasach chrześcijańskich nosiły to biblijne imię, w wykazach hagiograficznych pojawiają się zaledwie dwa lub trzy razy. Trudno tu wskazać dokładną liczbę, bowiem imię Judyta w przekazach historycznych występuje często na przemian z innymi bliskobrzmiącymi imionami, zwłaszcza imieniem Juta (Jutta), które być może jest gwarowym zdrobnieniem pierwszego.

Judyta, prorokini. Jest ona bohaterką natchnionej opowieści, wedle której w walkach ludu izraelskiego z Holofernesem, wodzem Nabuchodonozora, odegrała rolę pierwszoplanową. Zwiodła wspomnianego wodza i posługując się podstępem, zdołała mu uciąć głowę. Dzięki temu wywołała popłoch w obozie nieprzyjaciela i odwrót spod obleganej Betulii. Wyśpiewała wówczas hymn dziękczynny, lud natomiast wyśpiewywał jej chwałę. Niektóre z elementów tej opowieści, ledwo tu zarysowanej, pochodzić mogą z reminiscencji historycznych, całość była jednak dziełem pisarza, który posługując się literacką fikcją, żywił zamiary dydaktyczne i pozostawał pod wpływem apokaliptyki żydowskiej. Próbowano to opowiadanie wtłoczyć w ramy chronologii i topografii, wszystkie jednak próby tego rodzaju natrafiają na trudności nie do przezwyciężenia. Sama księga, którą Kościół do swego kanonu przejął z Biblii greckiej, powstała zapewne w IV stuleciu przed Chrystusem. Świadomi tego, że niektóre postępki bohaterki należy oceniać wedle mentalności zamierzchłych czasów, Ojcowie widzieli w Judycie piękny przykład czystości i męstwa, a także figurę Najśw. Panny. Z uwagi na początkowe wahania co do kanoniczności księgi Judyta do chrześcijańskich ksiąg liturgicznych nie weszła, potem jednak stała się heroiną wielu literackich przeróbek, a także, zwłaszcza od czasów renesansu, natchnieniem wielu artystów.

Judyta z Disibodenbergu. Urodziła się około r. 1090 w rodzinie grafów von Spanheim. W r. 1106 udała się do samotni w Disibodenbergu, niedaleko Kreuznach (na zachód od Moguncji). Z pustelni tej wyrósł z czasem klasztor mniszek, którym przewodziła Judyta. Jej uczennicą i następczynią była św. Hildegarda z Bingen. Życiorys tej ostatniej, sporządzony przez Guiberta z Gembloux, stał się najpewniejszym źródłem do poznania naszej Judyty. Jest to zarazem świadectwo kultu, jakim ją rychło otoczono. Judyta zmarła w r. 1136. Martyrologia benedyktyńskie wspominają ją jako błogosławioną w dniu 22 grudnia.