Poncjusz
Imię pochodzenia łacińskiego, genetycznie nomen gentilicium Pontius (gens Pontia), którego podstawę stanowi wyraz pons, -tis 'most' lub wyraz grecki póntos 'morze' oraz 'Pont'. Gentilicium to nosił m.in. namiestnik rzymski w Judei, Pontius Pilatus (Piłat).
Odpowiedniki obcojęz.: łac. Pontius, ang., niem. Pontius, fr. Ponce, Point, Pons, wł. Ponzio.
Aż siedmiu świętych spotykamy w literaturze hagiograficznej pod tym imieniem. Nie wszyscy są postaciami historycznie uchwytnymi. Mimo to każdemu z nich poświęcimy kilka słów.
Poncjusz, męczennik z Cimiez. Passio, która o nim opowiada, zredagowana została w VIII lub w IX stuleciu, ale biskup Walerian z Cimiez (dziś w obrębie fr. Nicei) zapewniał, że dzieje męczeństwa Poncjusza odczytywano tam od V w. i to jako lectio w czasie liturgicznego oficjum. Pasja ta nie jest pozbawiona znamion pewnej prawdziwości. Nie zawiera też anachronizmów. Byłaby do pogodzenia z odkryciami archeologów - na przykład, że w Cimiez urzędował praeses Claudius, a takiego właśnie wymienia Pasja; mimo to jest ona nacechowana zbytnią literackością i dlatego nie może nie wzbudzać wątpliwości. Poncjusz był wedle niej rzymianinem. Przez dwadzieścia lat zasiadał w fotelu senatorskim. Gdy nawrócił się z całą rodziną, dobra porozdawał ubogim. Kiedy za Waleriana i Galiana wybuchło prześladowanie (257), uszedł do Cimiez. Tam to na rozkaz wspomnianego Klaudiusza został aresztowany i tam po torturach skazany na śmierć. Pochowano w miejscu zadawanej mu kaźni. Zastanawia przy tym nieobecność męczennika we wczesnych martyrologiach. Dopiero Usuardus wprowadził go w IX w. do swej kompilacji. Z drugiej znów strony, należy przyznać, że istniały prastare oznaki czci, zwłaszcza memoria w Cimiez, oratorium wystawione w miejscu męczeństwa. Wcześnie ściągali tam pielgrzymi. Potem przy oratorium wybudowano opactwo. W VI w. istniał też dedykowany męczennikowi ołtarz w Arles. W X stuleciu kult rozszerzył się już na całą Langwedocję, dotarł nawet do Katalonii. Poncjusza czczono jako uzdrowiciela i opiekuna pól. W Katalonii wspominano go ponadto w czasie burz. Święto obchodzono zawsze 14 maja.
Poncjusz, diakon z Kartaginy. Swemu biskupowi Cyprianowi towarzyszył na wygnaniu, potem był świadkiem jego męczeństwa. Jemu też za Hieronimem przypisuje się autorstwo krótkiej pasji Cypriana (BHL 2041). Podawano to autorstwo w wątpliwość, ale argumenty obrońców są bardziej przekonywające. Wątpliwym pozostaje natomiast wczesny kult Poncjusza. Do martyrologium wpisał go chyba dopiero Ado. Dzięki niemu Poncjusz wspominany jest w dniu 8 marca.
Poncjusz z Condat. Miał być mnichem, potem pustelnikiem w pobliskim eremie. Nic o nim poza tym nie wiemy. To pewne, że od dawna czczono go w diecezji Besançon oraz w niektórych okręgach Szwajcarii. Wspomnienie obchodzono 23 lub 31 maja.
Poncjusz, opat z Saint-André. Razem ze swym ojcem i jednym z braci w 1063 r. wstąpił do opactwa pod wezwaniem św. Andrzeja w Villeneuve-l-s-Avignon. Był potem jego opatem, siódmym z rzędu. Zmarł 26 marca 1087 r. Vita, którą zredagował mnich Rajmund, nie zawiera niczego konkretnego; po brzegi wypełniona jest opisami cudów. W diecezji Avignon wspominano go 26 marca, natomiast w diecezji Nîmes 5 marca.
Poncjusz, biskup Belley. Pochodził z rycerskiego rodu, osiadłego w Balmey, niedaleko Belley. Wcześnie został w Lyonie kanonikiem scholastykiem. W 1116 r. w swych dobrach dziedzicznych w Meyriat ufundował kartuzję, a sam w La Grande-Chartreuse złożył profesję zakonną. W dwa lata później został w Meyriat przeorem. W 1121 r. powołano go na stolicę biskupią w Belley. Zasiadał na niej do 1134 r., po czym zrezygnował i znów jako kartuz osiadł w Meyriat. Tam zmarł 13 grudnia 1140 r.
Poncjusz, opat z Abondance. Wywodził się z sabaudzkiego rodu panów na Faucigny. W dwudziestym roku życia wstąpił w Abondance do kanoników regularnych. W 1144 r. wyznaczono go na przełożonego ekipy zakładającej filię w Sixt. Gdy w jedenaście lat później Hadrian IV w miejsce filii erygował samodzielne opactwo, został pierwszym jego przełożonym. W 1173 r. powrócił do Abondance i tam był opatem. W kilka lat później zrezygnował z godności i usunął się do Sixt. Tam jako zwykły mnich zmarł 26 listopada 1178 r. Kult, którym go otoczono, miał zrazu charakter czysto lokalny. Do jego rozbudzenia przyczyniał się później św. Franciszek Salezy. Kult zaaprobował w 1896 r. Leon XIII.
Poncjusz, biskup Clermont. Urodził się w możnej owerniackiej rodzinie de Pontignac. Cystersem został w Grandselve, w pobliżu Tuluzy. Tam też w 1158 r. obrano go opatem. Gdy Aleksander III schronił się we Francji, stanął u jego boku, a potem z polecenia papieża posłował do Ludwika VII. Tak to na jakiś czas przeobraził się w dyplomatę. W 1165 r. został opatem w Clairvaux. W cztery lata później wespół z Aleksandrem z Kolonii, opatem w Cîteaux, próbował godzić cesarza z papieżem. W 1170 r. został biskupem w Clermont. Potem jeszcze raz z Hugonem, opatem z Bonnevaux, próbował doprowadzić do zgody zwaśnionych władców i przyczynił się do zawarcia pokoju w Wenecji (1177). W swej diecezji popierał życie zakonne, a w 1182 r. ufundował kolegiatę w Cournon. Cysters Tomasz i biskup Alan z Auxerre dedykowali mu swe pisma. Zmarł 3 maja 1187 r. lub - jak chcą inni - 2 kwietnia 1189 r. Pochowano go prawdopodobnie w Chamali-res pod Clermont. W menologiach cysterskich i w martyrologium galijskim wspominano go w dniu 6 marca.